Ολα δείχνουν ότι η συμμαχία Ντόναλντ Τραμπ – Ιλον Μασκ ανήκει στο παρελθόν. Πλέον, οι δύο ισχυροί άνδρες έχουν στρέψει τα πυρά τους ο ένας εναντίον του άλλου, σε μια σύγκρουση πολιτικο-επιχειρηματική, που απειλεί να ανατρέψει τις ισορροπίες στο (ακρο)δεξιό στρατόπεδο των ΗΠΑ. Παράλληλα, δημιουργεί αστάθεια και στο παραδοσιακό δικομματικό σύστημα Δημοκρατικών – Ρεπουμπλικάνων.
Η σχέση τους εδώ και καιρό είχε δείξει ότι δεν θα άντεχε στον χρόνο, με εκατέρωθεν καυστικές δηλώσεις και ένα «διαζύγιο» που σφραγίστηκε με την αποχώρηση του Mr Tesla από τον Λευκό Οίκο. Η κόντρα τους κορυφώθηκε με την απόφαση του Ιλον Μασκ, μέχρι πρότινος πιστού συμμάχου του Αμερικανού προέδρου και βασικού χρηματοδότη της εκστρατείας του, να ανακοινώσει την ίδρυση ενός νέου πολιτικού κόμματος και συγκεκριμένα του Αμερικανικού Κόμματος, διεκδικώντας μερίδιο εξουσίας με τον μανδύα του «αντισυστημικού».
Κοινό μοντέλο εξουσίας
Τώρα εμφανίζονται ως δύο ταύροι που συγκρούονται στην αρένα της πολιτικής, όχι για να υπηρετήσουν τη δημοκρατία, αλλά για να την ορίσουν ως πεδίο επιρροής και ελέγχου. Παρά την εντυπωσιακή ρήξη τους, αμφότεροι εξακολουθούν να υπηρετούν το ίδιο συμφεροντολογικό, αποξενωμένο από τις κοινωνικές ανάγκες, μοντέλο εξουσίας.
Από τη μία ο Τραμπ έχει επιβάλει την ατζέντα του «Project 2025», ένα σχέδιο συστημικής αποδόμησης της δημοκρατίας, που φιλοδοξεί να μετατρέψει τον πρόεδρο των ΗΠΑ σε πανίσχυρο εκτελεστικό μονάρχη, να καταργήσει την ανεξαρτησία των θεσμών και να επαναφέρει ένα κράτος-εργαλείο στα χέρια της σκληροπυρηνικής Δεξιάς. Από την άλλη, ο Μασκ, όταν ανέλαβε επικεφαλής του λεγόμενου Τμήματος Κυβερνητικής Αποδοτικότητας (DOGE), εφάρμοσε περικοπές σε προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης, χτυπώντας ευθέως τα θεμέλια της κοινωνικής συνοχής.
Με διαφορετικά μέσα αλλά κοινό στόχο, και οι δύο διαβρώνουν ό,τι έχει απομείνει από τη δημόσια σφαίρα – βαφτίζοντας την αποδόμηση «εκσυγχρονισμό». Ο Τραμπ αντέδρασε με μένος στην απόφαση του Μασκ για ίδρυση νέου κόμματος, χαρακτηρίζοντάς τη «γελοία» και κατηγορώντας τον για «προδοσία» και για απόπειρα διάσπασης της συντηρητικής βάσης. Φαίνεται όμως πως εκείνο που τον εξοργίζει περισσότερο είναι το ότι κάποιος άλλος επιχειρεί να καρπωθεί τον ρόλο του «σωτήρα» της Αμερικής με τα ίδια ακριβώς εργαλεία.
Το «Μεγάλο όμορφο νομοσχέδιο» του Τραμπ ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που οδήγησαν στο τέλος της σχέσης των δύο στενών συμμάχων. Ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου έκρινε ότι οι φορολογικές επιβαρύνσεις που προβλέπει ο νόμος, τον οποίο χαρακτήρισε «αηδιαστικό βδέλυγμα», θα επηρέαζαν αρνητικά τις επιχειρήσεις του. Επιπλέον, ο Μασκ έχει επανειλημμένα εκφράσει τις αμφιβολίες του για κρατικές παρεμβάσεις στην αγορά, προωθώντας μια φιλελεύθερη άποψη που ευνοεί τη μειωμένη φορολογία και την απορρύθμιση. Το «Μεγάλο όμορφο νομοσχέδιο» προβλέπει ενίσχυση του ρόλου του κράτους και μεγαλύτερο έλεγχο στις επιχειρήσεις, κάτι που συγκρούεται με τη φιλοσοφία του δισεκατομμυριούχου.
Δημοκρατία του 1%
Το ερώτημα δεν είναι ποιος από τους δύο θα επικρατήσει, αλλά πώς έφτασε στο σημείο να θεωρείται φυσιολογικό δύο υπερπλούσιοι –με μηδενικό ιστορικό προσφοράς στους θεσμούς της δημοκρατίας– να ορίζουν την πορεία μιας ολόκληρης χώρας. Η κυβέρνηση Τραμπ απαρτίζεται σχεδόν αποκλειστικά από δισεκατομμυριούχους. Πλέον, μόλις το 1% του πληθυσμού των ΗΠΑ διαμορφώνει την πολιτική ατζέντα κατά το συμφέρον του, αδιαφορώντας για τις ανάγκες της ευρύτατης πλειοψηφίας.
Το βαρύ τίμημα το πληρώνει η κοινωνία, από τις πλημμύρες στο Τέξας μέχρι τις περικοπές χρηματοδότησης στην εκπαίδευση. Ο Μασκ, πρώην επικεφαλής του DOGE, έχει δεχτεί έντονη κριτική λόγω των περικοπών του σε κοινωνικές δαπάνες. Δεδομένου ότι δεν έχει επιδείξει κοινωνικό πρόσωπο, παρά μόνο φιλοεπιχειρηματική προσέγγιση, τίθεται το ερώτημα πώς θα πείσει το κοινό να τον ψηφίσει όταν οι ίδιες οι περικοπές του έπληξαν ευάλωτες ομάδες.
Οι πρόσφατες πλημμύρες στην παραδοσιακά «κόκκινη» πολιτεία με τουλάχιστον 120 νεκρούς και πάνω από 160 αγνοούμενους αναδεικνύουν με τραγικό τρόπο την αποδόμηση των ομοσπονδιακών υπηρεσιών πρόγνωσης και αντιμετώπισης κινδύνων. Πολλές περιοχές δεν είχαν σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης εξαιτίας των περικοπών που είχαν δρομολογηθεί επί Τραμπ και υλοποίησε επί της ουσίας ο Μασκ. Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία και ο φορέας NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) έχασαν προσωπικό, χρηματοδότηση και κρίσιμες υποδομές.
Προειδοποιητικό σήμα για την κατάσταση της αμερικανικής δημοκρατίας εκπέμπει ο ανεξάρτητος γερουσιαστής Μπέρνι Σάντερς.
Σχολιάζοντας σε ανάρτησή του τη νίκη του δημοκρατικού σοσιαλιστή Ζόραν Μαμντάνι στην εσωκομματική διαδικασία των Δημοκρατικών για τη δημαρχία της Νέας Υόρκης, αλλά και τη γενικότερη πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ, υπογράμμισε ότι η αμερικανική δημοκρατία δεν μπορεί να επιβιώσει όταν εξαρτάται από τους δισεκατομμυριούχους και τα εταιρικά συμφέροντα. Μάλιστα τόνισε ότι δεν είναι ισότιμη η ψήφος ενός απλού πολίτη που συνεισφέρει πενιχρά στην εκστρατεία ενός υποψηφίου και ενός δισεκατομμυριούχου όπως ο Μασκ που σκόρπισε πάνω από 250 εκατ. δολάρια στην προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ και ουσιαστικά τον «ενθρόνισε» στον Λευκό Οίκο.
«Δεν είναι αρκετή η πολιτική του status quo» δήλωσε και πρόσθεσε ότι «χρειαζόμαστε ένα νέο είδος ηγεσίας, που να συγκρούεται με τα ισχυρά επιχειρηματικά λόμπι και να υπερασπίζεται ξεκάθαρα την εργατική τάξη». Ακόμη, κάλεσε σε «ένα κόμμα που να μάχεται για τους εργαζόμενους» και κατηγόρησε την υπάρχουσα ηγεσία των Δημοκρατικών ότι «προτιμούν να είναι οι καπετάνιοι ενός βυθιζόμενου “Τιτανικού”, παρά να αλλάξουν ρότα». Τόνισε επίσης ότι μόνο μέσα από τη ρήξη με την ολιγαρχία και τη λήψη αποφάσεων από την ενεργή συμμετοχή του λαού και όχι τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ μπορεί να υπάρξει πραγματική αλλαγή.
Οι προκλήσεις
Παρά το γεγονός ότι ο Μασκ διαθέτει τεράστια οικονομικά μέσα για να χρηματοδοτήσει το νέο κόμμα, το εγχείρημα θα αντιμετωπίσει πολύ μεγάλες δυσκολίες στο να σπάσει το μονοπώλιο εξουσίας που διατηρούν Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί στην Αμερική. Οι προσπάθειες δημιουργίας τρίτων κομμάτων στις ΗΠΑ –όπως η πιο πρόσφατη κίνηση No Labels που επιχείρησε να προσφέρει εναλλακτική λύση σε Τραμπ και Μπάιντεν στις προεδρικές εκλογές του 2024– έχουν κατά κανόνα αποτύχει.
Η τελευταία φορά που ένας υποψήφιος για την προεδρία δεν ήταν Ρεπουμπλικάνος ή Δημοκρατικός και κέρδισε εκλογικές ψήφους ήταν το 1968, όταν πέντε νότιες πολιτείες ψήφισαν υπέρ του υποψήφιου του Αμερικανικού Ανεξάρτητου Κόμματος Τζορτζ Γουάλας. Η δε υποψηφιότητα του Ραλφ Νέιντερ για την προεδρία το 2000 με το Πράσινο Κόμμα, σύμφωνα με τους ειδικούς, συνέβαλε σε ένα τόσο ισόπαλο αποτέλεσμα στη Φλόριντα, που ο Ρεπουμπλικάνος Τζορτζ Μπους ο νεότερος κέρδισε τις εκλογές μόνο μετά την παρέμβαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. Παρ’ όλα αυτά, ο Νέιντερ δεν έλαβε καμία εκλογική ψήφο.
Οι κανόνες και οι διαδικασίες σε κάθε πολιτεία καθιστούν εξαιρετικά δύσκολο να μπει κανείς στα ψηφοδέλτια ή να αποκτήσει έδρα στο Κογκρέσο. Αλλη μία παράμετρος είναι πως το Αμερικανικό Κόμμα δεν έχει υποδομή ούτε οργανωμένη βάση ούτε ανθρώπους με πολιτική εμπειρία, ενώ βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο του Τραμπ. Από την άλλη, η ενασχόληση του Μασκ με την πολιτική ανησυχεί επενδυτές της Tesla. Μπορεί ένας ιδιότροπος δισεκατομμυριούχος, γνωστός για την αδιαφορία του στους κανόνες, να συμμορφωθεί με τις πολύπλοκες εκλογικές διαδικασίες;
Σημαντικό διακύβευμα για ορισμένους αναλυτές είναι επίσης ότι η σκληρή βάση του MAGA κινδυνεύει να κατακερματιστεί ενόψει του νέου εγχειρήματος, με στελέχη του κινήματος να εμφανίζονται διχασμένα. Ο Στιβ Μπάνον και άλλοι «σκληροπυρηνικοί» που διαφώνησαν με την πρόσφατη επίθεση των ΗΠΑ στο Ιράν –απόφαση του Τραμπ που προκάλεσε αντιδράσεις ακόμη και στο εσωτερικό του Ρεπουμπλικανικού κόμματος– βλέπουν στον Μασκ έναν πιθανό διάδοχο. Δεν είναι σαφές αν η εκλογική βάση του Τραμπ θα μετακινηθεί τόσο εύκολα, ωστόσο δεν θεωρείται απίθανο οι αφοσιωμένοι οπαδοί του MAGA να αποσκιρτήσουν υπέρ του Μασκ.
Πόσοι θα ψήφιζαν Μασκ
Η απρόσμενη πρωτοβουλία του ιδιοκτήτη της πλατφόρμας X να ιδρύσει νέο πολιτικό κόμμα κλονίζει ήδη το πολιτικό σκηνικό ενόψει 2026, με πρόσφατες δημοσκοπήσεις να καταγράφουν σημαντική αρχική υποστήριξη προς την υποψηφιότητά του. O Μασκ έκανε δημοσκόπηση στη δημοφιλή πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης ρωτώντας το κοινό του αν θέλει να ιδρύσει νέο κόμμα, με το 65,4% να υποστηρίζει το Αμερικανικό Κόμμα και το 34,6% να αντιτίθεται.
Σύμφωνα με έρευνα της Quantus Insights, που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 30 Ιουνίου και 2 Ιουλίου σε δείγμα 1.000 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, το 40% αυτών –ανάμεσά τους και πολλοί Ρεπουμπλικανοί– δηλώνει ότι θα μπορούσε να στηρίξει το κόμμα του CEO των Tesla και SpaceX έναντι των παραδοσιακών υποψηφίων του Ρεπουμπλικανικού ή του Δημοκρατικού Κόμματος. Η δημοσκόπηση έχει περιθώριο σφάλματος συν ή πλην 3%.
Διαβάστε επίσης:
Βρυξέλλες: Η φον ντερ Λάιεν έχει μόλις 17 μέρες για να απαντήσει στους δασμούς του Τραμπ
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προτάσσει τη διαπραγματευτική λύση για τους δασμούς Τραμπ
ΕΕ – Μεξικό επικρίνουν τον προτεινόμενο δασμό 30% του Τραμπ που εκτόξευσε νέες απειλές
