Τα τελευταία 35 χρόνια η συζήτηση για το δημογραφικό καλά κρατεί. Είχε ξεκινήσει στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν καταγράφηκε η κατακόρυφη μείωση των γεννήσεων στο 1,4 παιδί ανά γυναίκα, πολύ κάτω από το όριο των 2,07 παιδιών που εξασφαλίζει την αναπαραγωγή ενός πληθυσμού. Είχε περιγραφεί από το περίφημο πόρισμα της Βουλής του 1993 με όρους ολίγον τι ηθικοπλαστικούς, περί ενίσχυσης της ελληνικής οικογένειας και του εθνικού φρονήματος.
Η συζήτηση για το δημογραφικό κόπασε λίγο μετά, όταν τα μεγάλα κύματα μεταναστών στο διάστημα 1991-2010 αύξησαν τον πληθυσμό κατά 795.000 άτομα κυρίως νεαρής ηλικίας, επανήλθε όμως μετά τη μεγάλη κρίση που προκάλεσε μαζική ανεργία και φυγή εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων και ξένων των παραγωγικών ηλικιών σε αναζήτηση δουλειάς στο εξωτερικό. Το δεύτερο πόρισμα της Βουλής για το δημογραφικό του έτους 2019 αναγνώριζε ότι στην Ελλάδα της κρίσης τα ζευγάρια και οι γυναίκες δεν μπορούσαν να κάνουν τον αριθμό παιδιών που ήθελαν για λόγους οικονομικούς και ζητούσε μέτρα στήριξης της μητρότητας και της οικογένειας, όχι μόνο επιδοματικού χαρακτήρα, αλλά π.χ. και βελτίωση της κοινωνικής προστασίας της εγκυμοσύνης και της μητρότητας, ενίσχυση των υπηρεσιών προσχολικής αγωγής, πολιτικές μη αποκλεισμού του προσφυγικού και μεταναστευτικού πληθυσμού.
Η καθίζηση το 2021
Η δημογραφική καθίζηση της Ελλάδας «έσκασε» πλέον με πάταγο με την απογραφή του 2021, όταν καταγράφηκε πρώτη φορά μείωση του πληθυσμού κατά 335.000 άτομα ή κατά 3,1 % σε μία δεκαετία, στα 10,48 εκατ. έναντι 10,81 εκατ. του 2011. Το ηχηρό καμπανάκι οδήγησε σε πλήθος συνεδρίων και η κυβέρνηση Μητσοτάκη, για να δείξει ότι κάτι κάνει, προχώρησε στην ίδρυση υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και στην ανακοίνωση εθνικού σχεδίου για το δημογραφικό, που κατά τον ίδιο τον Κυριάκο Μητσοτάκη περιλαμβάνει τα εξής μέτρα στήριξης της οικογένειας:
• Πρώτον, νέο εφάπαξ επίδομα γέννησης 1.000-2.500 ευρώ, ανάλογα με τον αριθμό παιδιών.
• Δεύτερον, αύξηση του επιδόματος παιδιού (επικοινωνιακό κόλπο, καθώς αφορά κάποιους, όχι όλους, αλλά συνοδεύεται από μείωση του κονδυλίου του ΟΠΕΚΑ για επίδομα τέκνων επειδή η κυβέρνηση της ΝΔ έβαλε στο επίδομα διάφορους «κόφτες», π.χ. το χάνουν όσοι μείνουν τα παιδιά τους στην ίδια τάξη από απουσίες και όσοι ξεπερνούν το εισοδηματικό όριο των 30.000 ευρώ βάσει τεκμαρτών ή από πώληση περιουσιακών στοιχείων).
• Τρίτον, αύξηση θέσεων στους παιδικούς σταθμούς (επικοινωνιακό κόλπο, καθώς οι θέσεις για τα παιδιά έως τεσσάρων ετών εμφανίζονται αυξημένες χωρίς να είναι, αφού προκύπτουν από τα παιδιά άνω των τεσσάρων χρόνων που μετέβησαν το 2021 στην υποχρεωτική εκπαίδευση).
• Τέταρτον, τα άκρως αμφιλεγόμενα προγράμματα «Σπίτι μου Ι» και «Σπίτι μου ΙΙ» για την παροχή στεγαστικών δανείων με επιδοτούμενο επιτόκιο για την αγορά πρώτη κατοικίας κάποιας παλαιότητας.
Τα προγράμματα κατηγορήθηκαν ότι αυξάνουν τη ζήτηση –άρα τις τιμές στην αγορά– για «χρέπια», καθιστώντας την κατοικία ακόμη πιο δυσπρόσιτη για εκείνους που την έχουν ανάγκη. Τι λείπει από το εθνικό σχέδιο για το δημογραφικό της κυβέρνησης Μητσοτάκη; Αυτό που κατά τους δημογράφους είναι το όντως σημαντικό και μπορεί να βάλει φρένο στην ταχεία συρρίκνωση του πληθυσμού για τα επόμενα τουλάχιστον 25 χρόνια, δηλαδή η αναστροφή της μετανάστευσης μέσω της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας και των μισθών στη χώρα. Κατά τον διευθυντή του Εργαστηρίου Κοινωνικών και Δημογραφικών Αναλύσεων (ΕΚΔΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βύρωνα Κοτζαμάνη, ο κατεξοχήν παράγοντας που εμποδίζει τη δημογραφική ανάκαμψη της Ελλάδας πλέον είναι σήμερα η συνεχιζόμενη φυγή των νέων και λιγότερων νέων (που κάνουν ή έχουν παιδιά), κυρίως πτυχιούχων στο εξωτερικό. Κατά τη διευθύντρια του ΕΚΔΑ Ιφιγένεια Κοκκάλη, αιτία αυτής της φυγής είναι οι κακές συνθήκες εργασίας της Ελλάδας και οι χαμηλοί μισθοί.
Γιατί όμως, ενώ η ανεργία έχει μειωθεί, οι επιχειρήσεις ζητούν εργαζόμενους και δεν βρίσκουν, οι νέοι και οι λιγότερο νέοι συνεχίζουν να φεύγουν στο εξωτερικό;
Αποκαλυπτικές έρευνες
Επικαλούμενη πρόσφατη έρευνα των Λαμπριανίδη – Συκά μεταξύ των Ελλήνων υψηλής εξειδίκευσης, στην οποία ένας στους δύο συμμετέχοντες δήλωσε ότι φεύγει για το εξωτερικό πρωτίστως για να βρει δουλειά στο αντικείμενό του με ευκαιρίες ανέλιξης, καλές εργασιακές συνθήκες και καλύτερους μισθούς –με αυτήν τη σειρά– αλλά και του Ινστιτούτου Eteron, που έδειξε ότι ένας στους τρεις νέους ως 34 ετών σκέφτεται να φύγει στο εξωτερικό επειδή δυσκολεύεται με τον μισθό του να καλύψει τις ανάγκες του μήνα και έχει υψηλότερες δεξιότητες από αυτές που απαιτεί η δουλειά του, η Ιφ. Κοκκάλη έγραψε: «Με αφετηρία τη μεγάλη κρίση, οι εργασιακές συνθήκες έχουν επιδεινωθεί δραματικά στην Ελλάδα και έχει περιοριστεί ο ρόλος της πλήρους και σταθερής απασχόλησης υπέρ μιας μεγάλης ποικιλίας ευέλικτων μορφών εργασίας. Επιπλέον, έχει ελαστικοποιηθεί ο εργάσιμος χρόνος, ενώ έχει περιοριστεί η προστασία από τις απολύσεις. Χαμηλά αμειβόμενη εργασία, εκτεταμένη επισφάλεια, ευέλικτη εργασία κ.ο.κ. έχουν – μεταξύ άλλων– σοβαρές επιπτώσεις και στην απορρύθμιση του πλαισίου διαμόρφωσης των μισθών, το οποίο διολισθαίνει συνεχώς προς τα γενικά κατώτατα επίπεδα».
Είναι αδύνατο να συζητάμε για δημογραφική ενίσχυση της χώρας χωρίς βελτίωση των όρων της μισθωτής εργασίας, αξιοπρεπείς μισθούς, σταθερές δουλειές, αντιστοίχιση προσφοράς και ζήτησης δεξιοτήτων, καταλήγει η Ιφ. Κοκκάλη. Ολα δηλαδή όσα αποτελούν «κόκκινο πανί» για την κυβέρνηση Μητσοτάκη που εφαρμόζει με επιμονή από το 2019 πολιτικές ισοπέδωσης της εργασίας και συρρίκνωσης των πραγματικών μισθών. Γι’ αυτό οι νέοι θα συνεχίσουν να φεύγουν και η δημογραφική κατάπτωση της Ελλάδας ίσως και να επιταχυνθεί.
Διαβάστε επίσης
