Ζούμε σε μια χώρα όπου η τιμιότητα δεν θεωρείται πια αρετή, αλλά ιδιορρυθμία. Η συνέπεια δεν επιβραβεύεται· συνήθως περιθωριοποιείται. Και η αξιοπρέπεια δεν ανοίγει δρόμους· αντίθετα, λειτουργεί σαν τροχοπέδη απέναντι στην «ευελιξία» των ημετέρων.
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ, ένας οργανισμός που ιδρύθηκε για να στηρίζει τον αγρότη και την παραγωγική Ελλάδα, έχει μετατραπεί —όχι από όλους, αλλά από αρκετούς— σε παράδειγμα κρατικής αδράνειας, διοικητικής αυθαιρεσίας και πολιτικής σκοπιμότητας. Χιλιάδες μικροκαλλιεργητές, κτηνοτρόφοι, νέοι άνθρωποι που προσπαθούν να σταθούν στα πόδια τους βλέπουν τις ενισχύσεις να καθυστερούν ή να «χάνονται». Όχι επειδή δεν τις δικαιούνται, αλλά επειδή δεν ανήκουν στο «σωστό» δίκτυο.
Κι έτσι, αποκτά νέα επικαιρότητα μια ατάκα του αξέχαστου Παντελή Ζερβού στην ταινία «Η θεία από το Σικάγο»: «Αναθέμα στον τίμιο που δεν του δόθηκε η ευκαιρία να γίνει άτιμος».
Μια φράση που λέει την αλήθεια με χιούμορ, όπως έκανε συχνά ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος — ο ίδιος κινηματογράφος που πολεμήθηκε κάποτε από πολιτικές ηγεσίες, επειδή ήταν «λαϊκός», «εμπορικός» και όχι αρκετά «κουλτουριάρης» για τα μέτρα των κρατικώς επιδοτούμενων εκλεκτών.
Στη σημερινή Ελλάδα, δεν τιμωρείσαι επειδή είσαι άτιμος. Τιμωρείσαι επειδή δεν έχεις την πρόσβαση για να γίνεις. Η τιμιότητα έχει πάψει να θεωρείται πλεονέκτημα. Αντίθετα, εκλαμβάνεται ως ένδειξη αφέλειας. Και η «ευκαιρία» δεν αναφέρεται πια σε προσωπική πρόοδο ή κοινωνική ανύψωση — αλλά στην είσοδο σε κυκλώματα.
Το πρόβλημα, φυσικά, δεν περιορίζεται στον ΟΠΕΚΕΠΕ. Αγγίζει το σύνολο της διαχείρισης των κοινοτικών κονδυλίων. Γιατί, στην Ελλάδα, έχει καταντήσει προσόν για έναν υπουργό —διαχρονικά, όχι μόνο τώρα— να μπορεί να μοιράζει χρήμα στην εκλογική του περιφέρεια κατά το δοκούν. Όχι με βάση αναπτυξιακά ή κοινωνικά κριτήρια, αλλά με γνώμονα το πολιτικό του συμφέρον.
Πόσα έργα εγκρίνονται απλώς για να «πέσει χρήμα στην περιοχή»; Πόσες επιδοτήσεις κατευθύνονται με τρόπο αδιαφανή; Πόσοι έντιμοι, σοβαροί επαγγελματίες αποκλείονται, επειδή δεν έχουν «γνωριμίες», ενώ οι «πρόθυμοι» απολαμβάνουν προνόμια, προγράμματα, άδειες, δικαιώματα και γρήγορες εγκρίσεις;
Πού είναι η αξιολόγηση; Πού η διαφάνεια; Πού η λογοδοσία;
Όταν ο υπουργός μετατρέπεται σε τοπικό παράγοντα και τα ευρωπαϊκά κονδύλια σε πολιτικό κεφάλαιο, τότε το κράτος παύει να είναι θεσμός και γίνεται φέουδο. Και τότε δεν έχουμε ούτε ανάπτυξη, ούτε δικαιοσύνη. Έχουμε απλώς μια βιτρίνα Ευρώπης — με ράφια γεμάτα από τις πρακτικές του χθες.
Αν όλα αυτά θεωρούνται φυσιολογικά, τότε δεν έχουμε απλώς πρόβλημα διαφθοράς. Έχουμε κρίση αξιών.
Και τότε η φράση «Αναθέμα στον τίμιο» δεν είναι απλώς μια ατάκα του παλιού σινεμά. Είναι η πικρή ακτινογραφία ενός συστήματος που, αντί να προοδεύει, αναπαράγει τον εαυτό του. Και μαζί του, τους ίδιους του τους μηχανισμούς αυτοκαταστροφής.
* Ο Κώστας Ζωντανός είναι πρώην αναπληρωτής γραμματέας της ΠΕ της Νέας Δημοκρατίας, πρώην πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΔΕΔΔΗΕ
