«Κατακερματισμένοι και αδύναμοι; ή ενωμένοι και διεκδικητικοί;»
Σε χώρες με ισχυρή παράδοση κοινωνικού διαλόγου και δημόσιας εκπαίδευσης – όπως οι σκανδιναβικές – τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών εμφανίζονται ενιαία και εξαιρετικά συντονισμένα. Οι λειτουργοί της εκπαίδευσης, από την προσχολική έως την πανεπιστημιακή βαθμίδα, συγκροτούν ενιαία σχήματα εκπροσώπησης, με κοινή φωνή απέναντι στο κράτος και με συνεκτικό διεκδικητικό πλαίσιο. Η συνδικαλιστική αυτή ενότητα δεν είναι απλώς οργανωτική ευκολία, αλλά εκφράζει μια βαθύτερη αντίληψη πως η εκπαίδευση αποτελεί ενιαίο δημόσιο αγαθό και οφείλει να διεκδικείται ως τέτοιο.
Στη Φινλανδία, το συνδικάτο OAJ (Opetusalan Ammattijärjestö) καλύπτει όλους τους εκπαιδευτικούς – από τους νηπιαγωγούς μέχρι τους πανεπιστημιακούς – μέσα από μια ενιαία οργανωτική δομή με επιμέρους κλαδικές επιτροπές. Σημαντικό είναι ότι το OAJ εκπροσωπεί τόσο τους δημόσιους όσο και τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς, μέσω ειδικού τμήματος για την ιδιωτική εκπαίδευση. Το OAJ διαθέτει τεκμηριωμένο πολιτικό λόγο και παίζει καίριο ρόλο στον σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής. Το 2025, μετά από απειλή απεργίας στα πανεπιστήμια του Ελσίνκι και του Τούρκου, ο OAJ διαπραγματεύτηκε νέα συλλογική σύμβαση που περιλαμβάνει αυξήσεις μισθών 7,8% για την περίοδο 2025–2028 και δοκιμαστικό όριο στις ώρες διδασκαλίας, ενισχύοντας θεσμικά τη φωνή των εκπαιδευτικών.
Στη Νορβηγία, το Utdanningsforbundet εκπροσωπεί συνολικά την εκπαιδευτική κοινότητα της χώρας (προσχολική, πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, επαγγελματική και ανώτατη εκπαίδευση), προωθώντας κοινές θέσεις για μισθολογικά, επαγγελματική ανάπτυξη και κοινωνική δικαιοσύνη στο σχολείο. Αν και έχει κυρίως μέλη από τον δημόσιο τομέα, παρέχει δυνατότητα ένταξης και σε ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς, διατηρώντας έτσι έναν βαθμό συντονισμένης συνδικαλιστικής εκπροσώπησης. Ο συντονισμός του είναι πρότυπο κοινωνικής διαπραγμάτευσης. Το 2025, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) δικαίωσε το συνδικάτο, κρίνοντας ότι η νορβηγική κυβέρνηση παραβίασε το δικαίωμα στην απεργία όταν επέβαλε υποχρεωτική διαιτησία για να τερματίσει απεργία εκπαιδευτικών το 2022. Η απόφαση αυτή ενίσχυσε θεσμικά το κύρος των συνδικάτων και περιόρισε τη χρήση τέτοιων παρεμβάσεων στο μέλλον.
Στην Ισλανδία, η ομοσπονδία Kennarasamband Íslands (KI) αποτελεί ένα αρραγές και πολυσυλλεκτικό σχήμα που εκπροσωπεί κάθε μορφή εκπαιδευτικού επαγγέλματος, από νηπιαγωγούς έως πανεπιστημιακούς, με κοινές συλλογικές συμβάσεις και ενιαία παρουσία στον δημόσιο λόγο. Το KI καλύπτει τόσο τον δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα της εκπαίδευσης, ενισχύοντας έτσι τη συνοχή του κλάδου. Το 2025, πέτυχε νέα τετραετή συλλογική σύμβαση που προβλέπει αυξήσεις μισθών κατά 24,5% και εφάπαξ πληρωμή 8%, μετά από οργανωμένες κινητοποιήσεις και διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση.
Στη Σουηδία, το συνδικάτο Lärarförbundet εκπροσωπεί την πλειονότητα των εκπαιδευτικών σε όλες τις βαθμίδες, συμμετέχοντας σε θεσμικές διαπραγματεύσεις και κοινωνικά φόρα με στρατηγικό ενιαίο λόγο. Παρότι υπήρχαν και άλλες εξειδικευμένες οργανώσεις, το 2023 το Lärarförbundet συγχωνεύθηκε με το επίσης ισχυρό Lärarnas Riksförbund και δημιούργησαν από κοινού το νέο ενιαίο συνδικάτο Sveriges Lärare. Το νέο σχήμα εκπροσωπεί πάνω από 300.000 μέλη και καλύπτει όλο το φάσμα της εκπαίδευσης. Το 2025, η νέα συλλογική του σύμβαση προέβλεπε αύξηση μισθών 6,4%, ενισχύοντας τη διαπραγματευτική του ισχύ και εδραιώνοντάς το ως θεσμικό συνομιλητή της κυβέρνησης.
Στη Γερμανία, η GEW (Gewerkschaft Erziehung und Wissenschaft) συνενώνει εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας, καθώς και ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό, προβάλλοντας μια ενιαία προσέγγιση για το δικαίωμα στην εκπαίδευση, τις συνθήκες εργασίας και την παιδαγωγική ελευθερία. Η GEW περιλαμβάνει στις τάξεις της εκπαιδευτικούς και από τον ιδιωτικό τομέα, παρέχοντας στήριξη σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης. Το 2022, κατόπιν διαπραγματεύσεων, εξασφάλισε συλλογική σύμβαση για τον προσχολικό τομέα με οικονομική αναγνώριση και βελτίωση όρων ξεκούρασης. Το 2019 πέτυχε αύξηση μισθών 8% για τους εκπαιδευτικούς του δημόσιου τομέα, ενώ το 2025 αντιτάχθηκε δυναμικά στις περικοπές remedial classes στα δημοτικά σχολεία του Βερολίνου, ενεργοποιώντας δημόσια συζήτηση και πίεση προς την τοπική κυβέρνηση.
Στο Λουξεμβούργο, το συνδικάτο SEW/OGBL αποτελεί ενιαίο φορέα που εκπροσωπεί το σύνολο των εργαζομένων στην εκπαίδευση και διαπραγματεύεται ενιαίες συλλογικές συμβάσεις, ανεξαρτήτως βαθμίδας ή ειδικότητας. Στη σύνθεσή του περιλαμβάνει και εργαζόμενους σε ιδιωτικές δομές, εξασφαλίζοντας πλήρη συνδικαλιστική κάλυψη για ολόκληρο τον κλάδο. Το συνδικάτο έχει επιτύχει συλλογικές συμβάσεις σε ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως το Vauban και το International School of Luxembourg, βελτιώνοντας τις συνθήκες εργασίας και τις αμοιβές των εκπαιδευτικών. Επιπλέον, το 2025 υπέγραψε νέα συλλογική σύμβαση για το προσωπικό του Luxembourg Institute of Socio-Economic Research (LISER), ενισχύοντας θεσμικά τα δικαιώματα των εργαζομένων στον τομέα της εκπαιδευτικής και κοινωνικής έρευνας.
Αντίθετα, στην Ελλάδα, το συνδικαλιστικό τοπίο παραμένει κατακερματισμένο, τόσο ως προς τη βαθμίδα εκπαίδευσης όσο και ως προς τον τομέα απασχόλησης (δημόσιο ή ιδιωτικό). Οι εκπαιδευτικοί εκπροσωπούνται από διαφορετικές Ομοσπονδίες, με διακριτές οργανώσεις για την πρωτοβάθμια, τη δευτεροβάθμια, την τριτοβάθμια και την ιδιωτική εκπαίδευση, χωρίς όμως ενιαία φωνή ή κοινή διαπραγματευτική στρατηγική. Η απουσία ενός οριζόντιου και συλλογικού πλαισίου εκπροσώπησης αποδυναμώνει τη δυνατότητα συνολικής παρέμβασης στις εξελίξεις.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τίθεται επιτακτικά το ερώτημα της συγκρότησης ενός θεσμικού ή άτυπου συντονιστικού οργάνου των εκπαιδευτικών ομοσπονδιών, ή ακόμα και μιας θεματικής συνομοσπονδίας εκπαιδευτικών, που θα διατηρεί την αυτονομία των υφιστάμενων Ομοσπονδιών, αλλά θα λειτουργεί με κοινό καταστατικό, συλλογική φωνή και ενιαία εκπροσώπηση σε κρίσιμους θεσμούς του κοινωνικού διαλόγου. Ένα τέτοιο σχήμα δεν θα πρέπει να είναι ανταγωνιστικό προς την ΑΔΕΔΥ ή τη ΓΣΕΕ, αλλά συμπληρωματικό, εστιάζοντας θεματικά στα ζητήματα της εκπαίδευσης και ενισχύοντας την επιρροή των εκπαιδευτικών στη δημόσια σφαίρα.
Η ανάγκη για ένα ενιαίο, μαζικό και διεκδικητικό εκπαιδευτικό μέτωπο είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Σε μια εποχή διαρκών αλλαγών από τα πάνω χωρίς κοινωνικό διάλογο, διαρκούς ελαστικοποίησης της εργασίας και απαξίωσης του μορφωτικού ρόλου του σχολείου, η συλλογική ενότητα αποτελεί όχι μόνο στρατηγική επιβίωσης, αλλά και προϋπόθεση για τη διαμόρφωση ενός δημόσιου, δημοκρατικού και συμπεριληπτικού εκπαιδευτικού οράματος. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει ήδη δρομολογήσει ή εφαρμόζει πολιτικές που επιτείνουν τις πιέσεις στους εκπαιδευτικούς: στυγνός αυταρχισμός, εντατικοποίηση της αντιεπιστημονικής «αξιολόγησης», καμία παιδαγωγική στήριξη στους εκπαιδευτικούς, προώθηση της αυτονομίας της σχολικής μονάδας με όρους επιχειρησιακής λειτουργίας, επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, περιορισμός της γενικής παιδείας προς όφελος του δεξιοτήτων ως κεντρικού μοντέλου εκπαιδευτικής πολιτικής, ενίσχυση του ρόλου ιδιωτικών φορέων στην εκπαιδευτική πιστοποίηση, καθώς και αλλεπάλληλες παρεμβάσεις που διαβρώνουν τον δημόσιο χαρακτήρα του σχολείου και την ακαδημαϊκή αυτονομία του πανεπιστημίου. Σε αυτό το τοπίο, η συγκρότηση ενός πανεκπαιδευτικού μετώπου με ενιαία φωνή και ισχυρή κοινωνική νομιμοποίηση δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα ιστορικής σημασίας.
Τίποτα δεν θα αλλάξει αν συνεχίσουμε να πορευόμαστε χωριστά. Ήρθε η ώρα οι άνθρωποι της εκπαίδευσης να σταθούμε στο ύψος της ιστορικής πρόκλησης: να οικοδομήσουμε ένα κοινό μέτωπο, πέρα από παρατάξεις και βαθμίδες, απέναντι όμως στην νεοφιλελεύθερη πολιτική που αποδομεί το δημόσιο σχολείο και το πανεπιστήμιο και υποτιμά τον ρόλο του εκπαιδευτικού. Με ενότητα στη δράση, ανυποχώρητη διεκδίκηση και συλλογική συνείδηση, μπορούμε να μετατρέψουμε τον κατακερματισμό σε δύναμη και τη φωνή μας σε αποφασιστικό μοχλό ανατροπής.
Διαβάστε επίσης
Μεσοχώρια Εύβοιας: Εφιαλτική νύχτα, κοντά στα σπίτια οι φλόγες – Μήνυμα 112 για εκκένωση
Βοσκοτόπι μαύρων προβάτων το Μαξίμου – Αυτή την Κυριακή στο Documento
Η Σοφία Χιλλ στο Docville την Κυριακή μαζί με το Documento
Δολοφονία στην Αγία Παρασκευή: Τι αναφέρουν αυτόπτες μάρτυρες – Αναζητείται ο δράστης (Photo)
