Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: Ιστορία, σημασία και οι προκλήσεις του σήμερα

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου. Η συγκεκριμένη μέρα τιμάται, με σκοπό την ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των πολιτών αναφορικά με τα ζητήματα ψυχικής υγείας σε όλο τον κόσμο.

Η Ιστορία της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας

Σύμφωνα με το Mental Health Foundation, η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας τιμάται κάθε χρόνο στις 10 Οκτώβρη. Η συγκεκριμένη μέρα αποτελεί μια υπενθύμιση της σημασίας της καλής ψυχικής υγείας και ανάγκης για επένδυση και προτεραιότητα σε αυτή.

Σκοπός και Μηνύματα της Ημέρας

Όπως επισημαίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ως γενικός στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας αποτελεί η ευαισθητοποίηση για τα θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία σε όλο τον κόσμο, αλλά και κινητοποίηση για την υποστήριξή της.

Παράλληλα, σημειώνεται πως η εν λόγω Ημέρα προσφέρει την ευκαιρία σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη που εργάζονται σε θέματα ψυχικής υγείας να επικοινωνήσουν για το έργο τους και να προβούν σε περαιτέρω ενέργειες, έτσι ώστε η φροντίδα της ψυχικής υγείας να αποτελέσει πραγματικότητα για όλους τους ανθρώπους.

Πώς Τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας συνήθως τιμάται με διάφορες θεματικές εκδηλώσεις, ημερίδες, συνέδρια και διάθεση ενημερωτικού υλικού. Στο εξωτερικό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διοργανώνει webinar, του οποίου η θεματική αφορά την ψυχική υγεία σε ανθρωπιστικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και φέρει τον σχετικό τίτλο «Access to mental health in emergencies». Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί σήμερα, Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2025.

Όσον αφορά την Ελλάδα, ενδεικτικά, ο Δήμος Θεσσαλονίκης και ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός θα πραγματοποιήσουν εκδηλώσεις για τη μέρα αυτή. Υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης, σήμερα, 10 Οκτωβρίου 2025, οι φορείς που λειτουργούν Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης στη Βόρεια Ελλάδα, θα συνδιοργανώσουν και φέτος μία εκδήλωση ενημερωτικού και βιωματικού χαρακτήρα, αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας γύρω από θέματα ψυχικής υγείας. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, σε δημοσίευση του στην επίσημη σελίδα του φορέα στο Facebook, θα τιμήσει εξίσου στις 10 Οκτωβρίου 2025 την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Η εκδήλωση έχει ως στόχο να αναδείξει τη σημασία της ψυχικής υγείας, να καταρρίψει κοινωνικά στερεότυπα, προσφέροντας παράλληλα στους παρευρισκόμενους ενημέρωση, υποστήριξη και βιωματικές εμπειρίες.

Πώς Μπορείτε να Συμμετέχετε

Αναφορικά με τις εκδηλώσεις που παρατίθενται, η συμμετοχή σε αυτές είναι δωρεάν και κρίνεται απαραίτητη, καθώς η γνώση και ενημέρωση μπορούν να αποτελέσουν κρίσιμους παράγοντες για την καλή ψυχική υγεία.

Στο μήνυμά του, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, μαζί με τη θεματική που αναφέρθηκε παραπάνω, παραθέτει και το σχετικό hashtag #WorldMentalHealthDay.  Ο ιστότοπος World Mental Health Day καλεί κάθε φορέα και οργανισμό που πραγματοποιεί δράσεις για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας να μοιραστεί τις πρωτοβουλίες αυτές με τον εν λόγω ιστότοπο, με σκοπό τη διάδοση των μηνυμάτων της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας.

Το Mental Health Foundation, παραθέτει υλικό για ζητήματα ψυχικής υγείας που μπορεί να διαβάσει και να ενημερωθεί κάθε ενδιαφερόμενος. Ειδικότερα, διαθέτει υλικό, όπως αφίσες, Social media graphics, το οποίο είναι ελεύθερα προσβάσιμο σε όλους, και μπορούν να αξιοποιηθούν για τη διάδοση των μηνυμάτων της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας.

Στατιστικά & Ενδιαφέροντα Στοιχεία

Όσα αναγράφηκαν παραπάνω, είναι αποτελέσματα ερευνών και δεδομένων σχετικά με την ψυχική υγεία. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, η αναγκαιότητα για διάδοση των μηνυμάτων της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας είναι επιτακτική. Παρακάτω θα γίνει αναφορά σε ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την ψυχική υγεία σε ΕΕ και Ελλάδα.

Στατιστικά δεδομένα για την ΕΕ

Όπως σημειώνει ο επίσημος ιστότοπος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ψυχική υγεία είναι καθοριστικός παράγοντας μιας ολοκληρωμένης και παραγωγικής ζωής, με αρκετούς, ευρωπαίους, όμως, να αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας.

Όπως αναφέρει ο ιστότοπος, πριν την – καθοριστική για την ψυχική υγεία – πανδημία COVID-19, τουλάχιστον 84 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρη την ΕΕ έπασχαν από ψυχικές παθήσεις, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Αυτό ισοδυναμεί με περισσότερα από 1 στα 6 άτομα στην ΕΕ (17,3 %). Στο γενικό πλαίσιο, καταστάσεις υγείας όπως το άγχος και η κατάθλιψη, αποτελούσαν τα πιο συνήθη προβλήματα ψυχικής υγείας στην ΕΕ πριν από την πανδημία COVID-19. Αναφορικά με τις αγχώδεις διαταραχές, αυτές επηρέαζαν περίπου 25 εκατομμύρια ανθρώπους ή 5,4% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ, ακολουθούμενες από τις καταθλιπτικές διαταραχές (21 εκατομμύρια άτομα ή 4,5 %) και τις διαταραχές που σχετίζονται με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ (11 εκατομμύρια άτομα ή 2,4 %).

Μετά την πανδημία, τα δεδομένα φανερώνουν επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2023, αποκαλύφθηκε ότι σχεδόν 1 στους 2 πολίτες της ΕΕ είχε αντιμετωπίσει συναισθηματικά ή ψυχοκοινωνικά προβλήματα, όπως αίσθημα κατάθλιψης ή ανησυχίας, κατά τους προηγούμενους 12 μήνες.

Στατιστικά δεδομένα για την Ελλάδα

Σύμφωνα με έκθεση για το Προφίλ Υγείας της Ελλάδας 2023, επισημάνθηκε χαρακτηριστικά: «Η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά επιβάρυνσης λόγω προβλημάτων ψυχικής υγείας στην ΕΕ». Τα υπάρχοντα δεδομένα αποδεικνύουν πως τα ζητήματα ψυχικής υγείας στη χώρα μας επηρεάζουν υψηλό ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας. Ενδεικτικά, παρατίθενται ορισμένα σημαντικά στοιχεία αναφορικά με την ψυχική υγεία στην Ελλάδα:

• Σχεδόν 1 στα 5 (19%) άτομα στην Ελλάδα, αντιμετώπιζαν πρόβλημα ψυχικής υγείας το 2019, αποτελώντας τότε το τρίτο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ.
• Οι συνηθέστερες ψυχικές διαταραχές στην Ελλάδα αποτελούσαν οι καταθλιπτικές διαταραχές (εκτίμηση για 7% του πληθυσμού), οι αγχώδεις διαταραχές (6%) και οι διαταραχές λόγω κατανάλωσης αλκοόλ και χρήσης ναρκωτικών (2%).
• Το 2019, το 3,8% των Ελλήνων ανέφερε κατάθλιψη, με τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης να παρουσιάζει σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ φύλου και εισοδήματος.
• Το 2021, το 66% των ατόμων στην Ελλάδα που ζούσαν σε νοικοκυριά που ανέφερε οικονομικές δυσκολίες, θεωρήθηκε ότι διέτρεχε κίνδυνο κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σε σύγκριση με το 40% των ατόμων που δεν ανέφερε τέτοιες δυσκολίες.
• Στο διάστημα της άνοιξης του 2021 μέχρι την άνοιξη του 2022, το 17% του πληθυσμού της Ελλάδας ανέφερε μη ικανοποιούμενες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης, εκ των οποίων πάνω από το ένα τέταρτο (27%) αφορούσε την ψυχική υγεία.

Συμπληρωματικά με τα παραπάνω στατιστικά, στην έκθεση αναφέρεται και μετατόπιση των παροχών υπηρεσιών ψυχικής υγείας από τις ενδονοσοκομειακές εγκαταστάσεις σε κοινοτικές δομές. Αυτό, είχε ως αποτέλεσμα να κλείνουν τα περισσότερα μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία και άσυλα, με τις ψυχιατρικές κλινικές να μειώνονται σταθερά, με διάφορα είδη κοινοτικών υπηρεσιών φροντίδας να έχουν κάνει την εμφάνισή τους.

Υπάρχει ενδιαφέρον τελικά για την ψυχική υγεία στην Ελλάδα;

Όπως προδίδουν τα δεδομένα των τελευταίων ετών αναφορικά με την ψυχική υγεία στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι ζοφερή. Η Ελλάδα συγκαταλέχτηκε στις χώρες της ΕΕ με τα υψηλότερα ποσοστά ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας, ενώ η εξαθλιωμένη οικονομική πολιτική, έχει άμεσο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία, με εξίσου υψηλό ποσοστό να συνδέει την κακή ψυχική υγεία με τα οικονομικά δεδομένα της χώρας.

Περνώντας στο σήμερα, τα δεδομένα για την ψυχική υγεία στην Ελλάδα του 2025, είναι αποκαρδιωτικά. Στο άρθρο της Μικαέλας Σάβα με τίτλο «Τα συντρίμμια των αλλαγών στην ψυχική υγεία», περιγράφεται η άσχημη κατάσταση που βρίσκεται η ψυχική υγεία στο ΕΣΥ.

Όπως αναφέρεται στο άρθρο, οι ψυχιατρικές κλινικές, με το υποστελεχωμένο προσωπικό, λαμβάνουν δυσανάλογο βάρος, μετατρέποντας τους θαλάμους σε «αποθήκες ασθενών» και τους διαδρόμους σε πρόχειρα καταλύματα. Παράλληλα, η απουσία ειδικών, οδηγεί σε ανολοκλήρωτη ιατρική υποστήριξη.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον αποσύνθεσης των ψυχιατρικών δομών, η περίφημη «ψυχιατρική μεταρρύθμιση», επιβάρυνε περισσότερο την κατάσταση. Όπως αναφέρεται στον ιστότοπο Open Gov, ενδεικτικά, το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας «Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» εξυπηρετούσε θεωρητικά σκοπούς, όπως ριζική αναδιάρθρωση του συστήματος οργάνωσης και διοίκησης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, βελτίωση και προαγωγή της ψυχικής υγείας των πολιτών, καταπολέμηση του κοινωνικού στίγματος, ανάπτυξη και υποστήριξη ενός ενιαίου συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο της πληρότητας και διαθεσιμότητας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Στην πράξη, σύμφωνα με το άρθρο της Μ. Σάβα, αντί να ενισχυθούν οι δομές και το προσωπικό, οι κλινικές εισήλθαν στη γραφειοκρατία των υγειονομικών περιφερειών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός διοικητικού χάους, καθυστερήσεων και ντόμινο επίρριψης ευθυνών.

«Μιλώντας» με νούμερα, σύμφωνα με τον Γιώργο Σιδέρη, πρόεδρο της Ένωσης Ιατρών Νοσοκομείων Αθηνών – Πειραιώς (ΕΙΝΑΠ), ο οποίος παραχώρησε συνέντευξη στο Documento αναφορικά με τα αποτελέσματα της «μεταρρύθμισης», διαπιστώθηκαν τα παρακάτω αποτελέσματα σε νοσοκομειακές δομές των Αθηνών:

• Στη Νίκαια, 27 ασθενείς νοσηλεύονται σε κλινική 22 κλινών
• Στο «Σωτηρία», προβλέπονται 20 κρεβάτια αλλά νοσηλεύονται 30 ασθενείς
• Στο «Αττικόν», οι νοσηλευτές είναι λιγότεροι από τις στοιχειώδεις ανάγκες, 13 αντί για 18
• Στο «Θριάσιο», οι ειδικευόμενοι γιατροί κάνουν εφημερίες πάνω από το πλαφόν, ενώ χρόνιοι ασθενείς στοιβάζονται σε τμήματα οξέων περιστατικών λόγω έλλειψης δομών
• Στον «Ευαγγελισμό», υπάρχουν σταθερά 35 ασθενείς με 20 διαθέσιμες κλίνες
• Στο «Γεννηματάς», εντοπίζονται 30 ασθενείς με 22 διαθέσιμες κλίνες

Συμπεράσματα

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας αποτελεί μια σημαντική υπενθύμιση για τον καθένα από εμάς, όσον αφορά τη βαρύτητα που έχει η συγκεκριμένη κατάσταση υγείας και τις επιπτώσεις που έχει η ελλιπής ευαισθητοποίηση. Τα δεδομένα, καταδεικνύουν την αναγκαιότητα για λήψη δράσεων στον τομέα της ψυχικής υγείας, με σκοπό να καταστεί και στην πράξη ως ανθρώπινο δικαίωμα.

Αναφορικά με την Ελλάδα, από τα δεδομένα που προκύπτουν, η ψυχική υγεία αποτελεί έναν παραγκωνισμένο κλάδο του εγχώριου συστήματος υγείας, με ευθύνες να «βαραίνουν» κυβερνητικές «μεταρρυθμίσεις» σχετικά με το ΕΣΥ αλλά και τη δημοσιονομική πολιτική. Μέχρι σήμερα, η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας και τα μηνύματα που προσπαθεί να μεταφέρει, δεν φαίνεται να «ευαισθητοποιούν» την ελληνική κυβέρνηση.

Πηγές: consilium.europa.eu, oecd.org, documentonews.gr, who.int, mentalhealth.org.uk, wmhdofficial.com, thessaloniki.gr, opengov.gr