Λίγες ώρες αφότου ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την ανάπτυξη στις ΗΠΑ ενός εξαιρετικά φιλόδοξου και δαπανηρού αντιπυραυλικού συστήματος, που απαιτεί την ταυτόχρονη συνεργασία συστημάτων σε έδαφος και Διάστημα, οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες συμφώνησαν σε μια άνευ προηγουμένου πρωτοβουλία σύστασης ταμείου δανείων ύψους 150 δισ. ευρώ με στόχο τον κοινό επανεξοπλισμό της ΕΕ.
Το αμυντικό δάνειο SAFE (Security Action for Europe), που έλαβε το πράσινο φως από τους 27 στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδίου επανεξοπλισμού ReArm Europe, στοχεύει στην ενίσχυση της αμυντικής παραγωγής σε ολόκληρο το μπλοκ, κατοχυρώνοντας ένα ποσοστό 65% για εξοπλισμό ευρωπαϊκής προέλευσης και 35% εκτός. Δεδομένης της προσπάθειας οχύρωσης της Ευρώπης με φόντο την απειλή της Ρωσίας και τις πιέσεις του Αμερικανού προέδρου ώστε τα κράτη-μέλη της να ξοδεύουν περισσότερα για την άμυνα, αλλά και της εκρηκτικής ανόδου (2,7 τρισ. δολάρια) στις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες το 2024, οι αναλυτές κάνουν λόγο για το τέλος της ειρηνικής ανάπαυλας των 70 χρόνων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Ευρώπη –συμπεριλαμβανομένης της εμπόλεμης Ρωσίας– οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 17%, στα 693 δισ. δολάρια, και ήταν ο κύριος παράγοντας που συνέβαλε στην παγκόσμια άνοδο πέρυσι.
Καθώς η Ευρώπη εξοπλίζεται, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπως ο Ρόναλντ Ρίγκαν πριν από 42 χρόνια συνέπαιρνε τον μέσο Αμερικανό με τον «Πόλεμο των Αστρων», όπως έμεινε γνωστή η Πρωτοβουλία Στρατηγικής Αμυνας (SDI) για την από Διαστήματος προστασία από ενδεχόμενη σοβιετική επίθεση κατά των ΗΠΑ, έτσι κι ο Τραμπ ονειρεύεται ένα πολυεπίπεδο σύστημα που για πρώτη φορά θα στέλνει αμερικανικά όπλα στο Διάστημα.
Το SDI του Ρίγκαν –απώτερος στόχος του ήταν να καταστήσει το κόστος της κούρσας των εξοπλισμών απαγορευτικό για τη σοβιετική οικονομία– περιλάμβανε μια φουτουριστική πυραυλική ασπίδα για να καταστήσει τα πυρηνικά όπλα παρωχημένα. Ο Golden Dome («Χρυσός Θόλος») του Τραμπ απηχεί τις ίδιες φιλοδοξίες, μόνο που αυτήν τη φορά με πιο ανεπτυγμένη δορυφορική τεχνολογία, προτεινόμενη τιμή 175 δισ. δολαρίων και μια σαφή επιθυμία για υπεροχή έναντι των ρωσικών και κινεζικών πυραύλων.
Ο Golden Dome έχει ονομασία που παραπέμπει στο αντιαεροπορικό σύστημα του Ισραήλ Iron Dome («Σιδερένιος Θόλος»). Ωστόσο, οι δύο αντιπυραυλικές ασπίδες έχουν τεράστιες διαφορές. Το ισραηλινό σύστημα χρησιμοποιείται για αεράμυνα περιοχής μικρής εμβέλειας, αφού έχει σχεδιαστεί για να αναχαιτίζει εναέριες απειλές, όπως ρουκέτες, drones και πυραύλους μικρού βεληνεκούς. Αντιθέτως, ο Golden Dome θα έχει αποστολή να προστατεύει τις ηπειρωτικές ΗΠΑ, εξουδετερώνοντας ένα ευρύ φάσμα απειλών –διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πύραυλους εξοπλισμένους με πυρηνικές κεφαλές, μαχητικά stealth και βομβαρδιστικά αεροσκάφη– έως και απειλές στο Διάστημα, αξιοποιώντας προηγμένα οπλικά συστήματα με λέιζερ.
Οι επικριτές ήδη επισημαίνουν τα γνωστά από το 1983 προειδοποιητικά σημάδια: αυξανόμενο κόστος, μη αποδεδειγμένη τεχνολογία και κίνδυνος να πυροδοτηθεί μια «εκσυγχρονισμένη» κούρσα εξοπλισμών. Ενώ ο Τραμπ οραματίζεται ότι το σύστημα θα είναι πλήρως λειτουργικό έως το 2029, ακόμη και αξιωματούχοι του Πενταγώνου υποστηρίζουν ότι βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της σύλληψης. Το πλάνο του Ρίγκαν, που έμεινε στα χαρτιά, αντιμετώπισε επίσης αντίσταση από επιστήμονες, αξιωματούχους άμυνας και διεθνείς ηγέτες, που αμφισβήτησαν την αξιοπιστία ενός τόσο ολοκληρωμένου συστήματος.
Τα μεγαλύτερα αντιαεροπορικά συστήματα
ΗΠΑ
THAAD: Αντιβαλλιστικό σύστημα ικανό να αναχαιτίζει πυραύλους εκτός της γήινης ατμόσφαιρας με εμβέλεια έως 200 χλμ.
Ισραήλ
Iron Dome: Αναπτύχθηκε με χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ. Το κόστος ανά αναχαίτιση κυμαίνεται μεταξύ 100.000 και 150.000 δολαρίων.
David’s Sling: Σχεδιασμένο για απειλές μεσαίου βεληνεκούς, με κόστος ανά πύραυλο περίπου 1 εκατ. δολάρια.
Arrow 2/3: Αντιβαλλιστικά συστήματα για απειλές μεγάλου βεληνεκούς. Το κόστος ανάπτυξης ξεπέρασε τα 2,4 δισ. δολάρια, με χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ.
Κίνα
HQ-9: Σύστημα μακρού βεληνεκούς για την αντιμετώπιση αεροπορικών και βαλλιστικών απειλών με εμβέλεια έως 200 χλμ. Ινδία
Akash: Σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας με εμβέλεια έως 45 χλμ. κατά αεροσκαφών και πυραύλων.
Akash-NG: Νέα γενιά με βελτιωμένη εμβέλεια (60-70 χλμ.) και ταχύτερη απόκριση.
D4: Σύστημα αντιdrone για τον εντοπισμό και εξουδετέρωση UAVs χαμηλού ύψους. Χρησιμοποιήθηκαν στην επιχείρηση «Sindoor» εναντίον του Πακιστάν τον Μάιο του 2025.
Τουρκία
SİPER: Αντιαεροπορικό σύστημα με εμβέλεια έως 150 χλμ. Αναπτύχθηκε από τις Aselsan, Roketsan και Tübitak Sage. Το κόστος ανάπτυξης ξεπέρασε το 1,5 δισ. δολάρια.
Ρωσία
S-500 Prometheus: Σύστημα για την αναχαίτιση υπερηχητικών και βαλλιστικών πυραύλων. Το κόστος ανά μονάδα εκτιμάται μεταξύ 700 εκατ. και 2,5 δισ. δολαρίων.
S-400 Triumph: Σύστημα αεράμυνας μεγάλου βεληνεκούς έως 400 χλμ., ικανό να αναχαιτίζει αεροσκάφη, πυραύλους cruise και βαλλιστικούς πυραύλους.
Ηνωμένο Βασίλειο
Sky Sabre: Αντιαεροπορικό σύστημα που χρησιμοποιεί πυραύλους CAMM, προσφέροντας προηγμένη προστασία από αεροσκάφη, πυραύλους cruise και drones μεσαίου βεληνεκούς.
Γερμανία
Arrow 3: Ισραηλινό σύστημα που ξεχωρίζει για τη δυνατότητά του για εξωατμοσφαιρική αναχαίτιση βαλλιστικών πυραύλων σε ύψος έως και 100 χλμ., υποστηριζόμενο από πολύ ισχυρά ραντάρ.
Γαλλία – Ιταλία
SAMP/T: Κοινό σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας με δυνατότητα αναχαίτισης βαλλιστικών πυραύλων, πλήρως ενσωματωμένο στο δίκτυο του ΝΑΤΟ.
Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Sky Shield
Περιλαμβάνει 24 χώρες –και την Ελλάδα– με στόχο την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος αντιαεροπορικής άμυνας στην Ευρώπη. Θα χρησιμοποιεί IRIS-T, Patriot και Arrow 3 για προστασία από drones, πυραύλους cruise και βαλλιστικούς πυραύλους.
