Πάω πολλά χρόνια πίσω, πάνω από τριάντα, και συγκεκριμένα σ’ ένα μπαράκι στο Πασαλιμάνι, που λεγόταν Town Pump (η αντλία της Πόλης) και που δεν υπάρχει από το 1996 – 97. Εκεί, ανάμεσα σε Supertramp, Led Zeppelin, Deep Purple και τη λεγόμενη προπαίδεια του ροκ, θα ακούγαμε όλο και κάναν Βασίλη Παπακωνσταντίνου, από τον «Σταυρό του Νότου», Νίκο Παπάζογλου, τον «Καρυωτάκη» της Πλάτωνος κ.α. Ένα βράδυ, που το θυμάμαι πάρα πολύ καλά, ακούσαμε και το «Η πόλη κοιμάται», ίσως το πιο ωραίο ελληνικό ροκ τραγούδι που μου έμελλε να ακούσω! Μία απίστευτη μουσική σύνθεση με στοιχεία από το progressive rock του εξωτερικού, με φιλτραρισμένα φωνητικά, εκπληκτικά σόλο στην ηλεκτρική κιθάρα και την ερμηνεία του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, που ακριβώς εκείνο τον καιρό έκανε τεράστια επιτυχία με το «Διδυμότειχο μπλουζ». Ήταν φυσικά οι Τερμίτες, ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ροκ συγκροτήματα…
Το βιβλίο στην παρουσίαση
Και κάπως έτσι άρχισαν οι βόλτες στο Μοναστηράκι για την ανακάλυψη της δισκογραφίας τους. Το 1994 έτυχε να γνωρίσω τον Γιάννη «Μπαχ» Σπυρόπουλο στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Κάναμε παρέα και κάποια στιγμή μου χάρισε μία κόπια από το άλμπουμ των PLJ Band, το θρυλικό «Armaggedon», που τότε στα αυτιά μου ηχούσε σαν το «Power and the passion» και το «Dawn» των Γερμανών Eloy! Μα τι είχε κάνει ο Μαχαιρίτσας, τι αναζητήσεις είχε τότε, αυτός και η παρέα του, αμέσως μετά τα αντάρτικα της Πλάκας! Κάποια στιγμή θυμάμαι τον Μαχαιρίτσα καλεσμένο σε εκπομπή της Λιάνας Κανέλλη στον ΑΝΤ1 να μιλάει για τη Φλέρυ Νταντωνάκη ως το «πιο ροκ άτομο» που’χε γνωρίσει στη ζωή του. Ήταν η περίοδος που ετοίμαζα το ντοκιμαντέρ για τη Φλέρυ Νταντωνάκη και ήταν πολύτιμο οποιοδήποτε περαιτέρω στοιχείο γι’ αυτήν. Ευτυχώς πριν την έναρξη των γυρισμάτων της ταινίας, βρήκα – πάντα στο Μοναστηράκι – τα «Τσιμεντένια Τραίνα» κι έτσι άκουσα κι εγώ εκείνη τη φανταστική μπαλάντα των Τερμιτών με τη φωνή της Φλέρυς σε μία σπάνια, εκτός Χατζιδάκι, δισκογραφική της συνεργασία. Οι στίχοι στο «Τραγούδι της νύχτας» με τη Φλέρυ ήταν του αείμνηστου Μιχάλη Μαρματάκη, ενός ποιητή που επίσης θα είχα την τύχη να συναντήσω στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους της Δράμας. Όλα τα επόμενα χρόνια, ακόμη κι αν οι Τερμίτες ήταν παρελθόν – ή όχι τόσο, αν θυμηθούμε πως είχαν γίνει οι reunion συναυλίες τους στο ΣΕΦ – εγώ πάντα θα επέστρεφα στα βινύλια τους, τα οποία σιγά – σιγά μέχρι και πριν μερικά χρόνια μπήκαν στη δισκοθήκη μου. Θυμάμαι τον Θοδωρή Βλαχάκη, τον ντράμερ και ιδρυτικό μέλος των Magic deSpell, να μου λέει πως αν και έπαιζαν διαφορετικό είδος, ένιωθαν αδερφούς τους τους Τερμίτες, επειδή έτυχε να γράφουν ταυτόχρονα στο ίδιο στούντιο τους πρώτους δίσκους τους. Αλλά και με τον Γιώργο Νταλάρα, που συναντήθηκα αρκετές φορές, εκμαίευσα τρομερά λόγια συμπάθειας γι’ αυτό το ελληνικό ροκ συγκρότημα με το οποίο έσμιξαν οι τροχιές τους.
Από αριστερά: Γιώργος Τσάμπρας, Αντώνης Μποσκοΐτης, Τάκης Μουζάκης, Φίλιππος Σπυρόπουλος, Αντώνης Μιτζέλος, Χάρης Καφετζόπουλος, Παύλος Κικριλής, Δημήτρης Βασαλάκης, Γιάννης Δουλάμης
Έχω την εντύπωση πως αν δεν υπήρχαν οι Τερμίτες, δεν θα υπήρχαν και οι Πυξ Λαξ, το πιο δημοφιλές συγκρότημα της δεκαετίας του 1990. Η παρέα αυτή από τα Αναφιώτικα της Πλάκας μέχρι τα βορειοδυτικά προάστια της Αθήνας, ενώ ξεκίνησε ως ένα εντελώς αντεργκράουντ συγκρότημα, σύντομα πέρασε στις λαϊκές μάζες και έγινε η βάση, το θεμέλιο, για όλα τα μετέπειτα ελληνικά (και πιο mainstream) ροκ συγκροτήματα. Βοήθησε πολύ, βλέπεις, και το «Πόσο σε θέλω», αυτή η αριστουργηματική σύνθεση των Τερμιτών, που παιζόταν – και ακόμη παίζεται – από όλα τα ραδιόφωνα. Οι Τερμίτες ήταν οι πρώτοι, που όπως θα’λεγε και ο Διονύσης Σαββόπουλος, ξεπέρασαν τον καταναλωτικό χαρακτήρα της ποπ ροκ κουλτούρας, καταφέρνοντας να περάσουν στη σφαίρα του λαϊκού τραγουδιού. Κι ας μην είχαν κανένα λαϊκό όργανο στην μπάντα τους. Η πορεία των μελών των Τερμιτών είναι γνωστή: Ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας που έφυγε νέος από τη ζωή έγινε ένας απ’ τους σημαντικότερους τροβαδούρους μας, ο Φίλιππος Σπυρόπουλος ακόμη διατηρεί τη φήμη ενός έξοχου μουσικού και ο Αντώνης Μιτζέλος επίσης έγινε ένας σπουδαίος τραγουδοποιός που τον τραγούδησαν οι μεγαλύτερες φωνές. Ο Παύλος Κικριλής ομολογουμένως είχε χαθεί. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, από τον μάνατζερ Τάκη Μουζάκη, έμαθα πως ζει μόνιμα στη Βουλγαρία και, μάλιστα, είχα εκφράσει την επιθυμία να μεταβώ στη γειτονική χώρα προκειμένου να τον συναντήσω και να μου έδινε μία μεγάλη συνέντευξη. Σήμερα, με «Το ταξίδι» του Κικριλή, που κρατάμε στα χέρια μας, νιώθω πως δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος για μία συνέντευξη μαζί του. Όσα ήθελα να μάθω τα έμαθα μέσα από τις σελίδες αυτού του γοητευτικού βιβλίου, που ξεδιπλώνει ολόκληρη την ιστορία του συγκροτήματος. Και το λέω «γοητευτικό βιβλίο», καθώς δεν θα βρείτε ίχνος αυτού που λέμε συγγραφική επίφαση. Επειδή ακριβώς ο Κικριλής είναι καλλιτέχνης, μουσικός, αλλά όχι συγγραφέας, κατάφερε να γράψει ένα βιωματικό ειλικρινές βιβλίο για τις ανάγκες του οποίου ανάσυρε μνήμες και λεπτομέρειες χρήσιμες για κάθε επίδοξο μελετητή του ελληνικού ροκ και της ελληνικής μουσικής γενικότερα. «Το ταξίδι» του Κικριλή και των Τερμιτών είναι μία συγκινητική κατάθεση, όπως συγκινητική είναι η ιστορία όλων των ροκ συγκροτημάτων επί της γης, που φτάνει η ώρα του χωρισμού και του προσωπικού δρόμου του καθενός. Έχει σημασία που γράφτηκε από τον Κικριλή και όχι από τον Μαχαιρίτσα ή τον Μιτζέλο, εφόσον έτσι θυμίζει το περίφημο βιβλίο του Τζον Ντένσμορ, του ντραμίστα των Doors, «Η ζωή μου με τον Τζιμ Μόρισον και τους Doors». Ένας μουσικός δηλαδή που, όπως διαβάζουμε στο βιογραφικό του στην έκδοση, προτίμησε από το 2000 να αλλάξει χώρα και ν’ ασχοληθεί με την εστίαση, αλλά και με μουσικά πρότζεκτ, αφηνοντας πίσω του το τοπίο της εγχώριας δισκογραφίας. Να πω, τέλος, ότι την έκδοση κοσμεί σπάνιο υλικό (φωτογραφίες, στίχοι, σημειώματα φίλων) από το αρχείο που διαφύλαξε με ευλάβεια, θα λέγαμε, ο Κικριλής και τα άλλα μέλη του συγκροτήματος. Σε εποχές που οι Νεοέλληνες απλώς κοιτάνε στον καθρέφτη τους κρυφά τον εαυτό τους να γεμίζει ένα κοστούμι, το «Ταξίδι» του Παύλου Κικριλή είναι μία αναλαμπή συναισθημάτων, μνημών και γιατί όχι; αλληλεγγύης, ένα πολύτιμο δώρο σε όλους όσοι αγαπήσαμε τους Τερμίτες, αλλά και στους νεότερους που θα ανακαλύπτουν τα ηλεκτρισμένα τραγούδια τους.
* Το κείμενο αυτό διαβάστηκε από τον Αντώνη Μποσκοΐτη στη βιβλιοπαρουσίαση στο Πνευματικό Κέντρο «Μελίνα» του δήμου Αθηνάιων την Πέμπτη 5.12.24
Διαβάστε επίσης:
Συνελήφθη η «κούκλα» της Κολομβίας: Ποια είναι η πληρωμένη δολοφόνος που έσπερνε τρόμο (Video)
Γάζα: Νέα επίθεση στο νοσοκομείο Καμάλ Αντουάν – «Έγκλημα πολέμου»
Le Figaro: «Μέσα στην αναταραχή, ο Μακρόν αναζητά διέξοδο»
