Politico: Αδράνεια των Ευρωπαίων μπροστά στις εκκλήσεις Ελλάδας και Ιταλίας για τη Λιβύη

Η Ρώμη και η Αθήνα έχουν εντοπίσει την εμπλοκή της Τουρκίας και της Ρωσίας σε μια αυξανόμενη απειλή για την ασφάλεια από τη Βόρεια Αφρική, αναφέρει η ευρωπαϊκή ιστοσελίδα Politico που δεν παραβλέπει τις κινήσεις της Τουρκίας ενώ σημειώνει και  ρωσική εμπλοκή:

Ωστόσο το μήνυμα της Ιταλίας και της Ελλάδας στους συμμάχους του ΝΑΤΟ και την ΕΕ, να μην εστιάζουν τόσο πολύ στην Ουκρανία «ώστε να χάσετε τις σοβαρές απειλές για την ευρωπαϊκή ασφάλεια που υποβόσκουν στη Λιβύη» δεν βρίσκει μεγάλη ανταπόκριση.

Οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη αυξάνονται ξανά, σε μια εποχή που η Ρώμη ανησυχεί ολοένα και περισσότερο για την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας στο ασταθές βορειοαφρικανικό έθνος, η οποία ασκείται μέσω προμηθειών όπλων και μιας πιθανής νέας ναυτικής βάσης στο βορειοανατολικό λιμάνι του Τομπρούκ.

Η Αθήνα έχει επίσης στείλει δύο πολεμικά πλοία για να πραγματοποιήσουν περιπολίες στα ανοιχτά της Λιβύης, σε απάντηση στην αύξηση της μετανάστευσης και στις στρατηγικές ανησυχίες της ότι ο αντίπαλός της, η Τουρκία, συνεργάζεται με τους Λίβυους για να χωρίσουν τη Μεσόγειο σε θαλάσσιες ζώνες για εξερεύνηση ενέργειας. Οι ζώνες διεκδικούν ύδατα ακριβώς νότια της Κρήτης, ενώ η Αθήνα τις θεωρεί παράνομες βάσει του διεθνούς ναυτικού δικαίου.

Ο Ιταλός Υπουργός Εξωτερικών, Αντόνιο Ταγιάνι, χαρακτήρισε τη Λιβύη ως «έκτακτη ανάγκη που η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει από κοινού», αλλά μια ευρωπαϊκή προσπάθεια να σημειωθεί κάποια διπλωματική πρόοδος την περασμένη εβδομάδα εξελίχθηκε σε φάρσα.

Ο Επίτροπος Μετανάστευσης της ΕΕ, Μάγκνους Μπρούνερ, συνοδευόμενος από υπουργούς από την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Μάλτα, κηρύχθηκε «ανεπιθύμητα πρόσωπα» στη Βεγγάζη, την περιοχή του ισχυρού άνδρα της ανατολικής Λιβύης, Χαλίφα Χαφτάρ. Κατηγορούμενη για απροσδιόριστες «παραβιάσεις», η αντιπροσωπεία διατάχθηκε να φύγει.

«Ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη συνεχίζει να επεκτείνεται, χρησιμοποιώντας την ως κεντρικό κόμβο στην αφρικανική της στρατηγική», προειδοποίησε ένας διπλωμάτης της ΕΕ που παρακολουθεί στενά τον φάκελο. Ο διπλωμάτης πρόσθεσε ότι ένα πολιτικά συνδεδεμένο δίκτυο λαθρεμπορίου στη Λιβύη υποστήριζε τις στρατηγικές προσπάθειες της Ρωσίας, βοηθώντας τη Μόσχα να παρακάμψει τις κυρώσεις και να χρησιμοποιήσει τη μετανάστευση.

Η Ιταλία και η Ελλάδα γνωρίζουν, ωστόσο, ότι η αντιμετώπιση ενός τόσο περίπλοκου προβλήματος όπως η Λιβύη – μια χώρα με μέγεθος πάνω από τρεις φορές μεγαλύτερο από την Ισπανία – θα απαιτήσει την υποστήριξη μεγάλων συμμάχων όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία.

Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η αντίδραση αυτών των συμμάχων ήταν απογοητευτική.

Η μετανάστευση ξανά στην κορυφή της ατζέντας

Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την Τετάρτη αυστηρούς νέους κανόνες για τη μετανάστευση, καθώς αγωνίζεται να αντιμετωπίσει την αύξηση των αφίξεων από τη Λιβύη στην Κρήτη στο αποκορύφωμα της τουριστικής περιόδου.

«Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης απαιτεί έκτακτα μέτρα και ως εκ τούτου η ελληνική κυβέρνηση έλαβε την απόφαση να ενημερώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι… προχωρά στην αναστολή της επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου, αρχικά για τρεις μήνες, για όσους φτάνουν στην Ελλάδα από τη Βόρεια Αφρική μέσω θαλάσσης», δήλωσε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο Κοινοβούλιο.

Περίπου 9.000 άνθρωποι έχουν φτάσει στην Κρήτη από τη Λιβύη από την αρχή του έτους, οι περισσότεροι από αυτούς τις τελευταίες εβδομάδες, ήδη σχεδόν διπλάσιοι από τον αριθμό για ολόκληρο το 2024.

Στα τέλη Ιουνίου, η Ελλάδα ανέπτυξε δύο πολεμικά πλοία σε μια προσπάθεια να περιορίσει την πρόσφατη αύξηση των αφίξεων μεταναστών. Ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι αμφέβαλαν για την αποτελεσματικότητά τους, προειδοποιώντας ότι οι ναυτικές περιπολίες μπορεί να ενθαρρύνουν τους μετανάστες να ρίξουν τους εαυτούς τους στο νερό για να αναζητήσουν διάσωση. Όπως ήταν αναμενόμενο, μόνο την τελευταία εβδομάδα πάνω από 2.000 μετανάστες έφτασαν στην Κρήτη.

Η ελληνική κυβέρνηση δέχεται επίσης κριτική τόσο από την αντιπολίτευση όσο και από τους δικούς της αξιωματούχους για την εγκατάλειψη του φακέλου της Λιβύης τα τελευταία χρόνια.

Συνολικά, υπήρξε αύξηση 7% στις παράτυπες διελεύσεις στην κεντρική Μεσόγειο κατά το πρώτο μέρος του έτους, σχεδόν εξ ολοκλήρου από τη Λιβύη, σε σύγκριση με μια συνολική μείωση 20% σε όλες τις άλλες κύριες διαδρομές.

Η καταστολή στην Ελλάδα έχει επίσης προκαλέσει φόβους στην Ιταλία ότι περισσότεροι μετανάστες θα ωθηθούν σε ιταλικά ύδατα.

«Ανησυχούμε για την κατάσταση στη Λιβύη και την πρόσφατη αύξηση των παράτυπων αναχωρήσεων», δήλωσε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πριν από την επίσκεψη της ΕΕ στη χώρα την περασμένη εβδομάδα.

Το να ανησυχείς είναι ένα πράγμα και η εύρεση λύσης εντελώς διαφορετικό.

Διπλωμάτες περιέγραψαν την διπλωματική αποστολή της περασμένης εβδομάδας ως μια προσπάθεια να προσδιοριστούν ποιες λύσεις θα μπορούσαν να είναι εφικτές. Τα χρήματα της ΕΕ, άλλωστε, πιθανότατα θα έπαιζαν κάποιο ρόλο. Η ΕΕ σύναψε μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Τυνησία το 2023, στην οποία πλήρωσε τις αρχές για να σταματήσουν τη μετανάστευση, αλλά οι διπλωμάτες αμφιβάλλουν ότι ένα τέτοιο μοντέλο θα μπορούσε να αναπαραχθεί σε μια χώρα τόσο αποσταθεροποιημένη από αντίπαλες πολιτοφυλακές όσο η Λιβύη.

Ρώσοι προ των πυλών

Μια πρόσφατη επίδειξη ρωσικών όπλων στη Βεγγάζη κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής παρέλασης έδειξε την αυξανόμενη εγγύτητα του Κρεμλίνου με τον Χαφτάρ.

Η Ρωσία θέλει ένα οχυρό στη Μεσόγειο, ειδικά μετά την ολοκλήρωση της μίσθωσης του λιμανιού της Ταρτούς από τις νέες αρχές στη Συρία μετά την πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Ο Ιταλός Ταγιάνι εκδίδει τακτικές προειδοποιήσεις ότι η Λιβύη είναι ο πιο πιθανός προορισμός για μια αντικατάσταση ναυτικής βάσης.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του πρακτορείου ειδήσεων Agenzia Nova, η Μόσχα θέλει επίσης να εγκαταστήσει πυραυλικά συστήματα σε στρατιωτική βάση στη Σέμπα στη νότια Λιβύη, η οποία ελέγχεται από τον Χαφτάρ, και να στρέψει τους πυραύλους προς την Ευρώπη.

Πολλοί αναλυτές και διπλωμάτες είναι επιφυλακτικοί ότι η Μόσχα βρίσκεται ήδη στο στάδιο της στόχευσης πυραύλων προς την Ευρώπη από τη Λιβύη. Αλλά ακόμη και χωρίς τους πυραύλους, η Ρωσία μπορεί ήδη να χρησιμοποιήσει μια χούφτα στρατιωτικών βάσεων στη Λιβύη για υλικοτεχνική υποστήριξη, «η οποία θεωρητικά θα μπορούσε να πλήξει την Ευρώπη», δήλωσε ο Αρτούρο Βαρβέλι, ανώτερος πολιτικός συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.

Μέχρι στιγμής, η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει κυρίως τις βάσεις της στη Λιβύη για να διεξάγει τις επιχειρήσεις της στην υπόλοιπη Αφρική, λειτουργώντας κυρίως μέσω του Αφρικανικού Σώματος, με την υποστήριξη του ρωσικού υπουργείου Άμυνας.

Υπάρχουν επίσης αυξανόμενοι φόβοι μεταξύ των αξιωματούχων της Νότιας Ευρώπης ότι η Ρωσία θα μπορούσε σύντομα να είναι σε θέση να αξιοποιήσει τη μετανάστευση από τη Λιβύη σε μια επανάληψη του υβριδικού πολέμου που ξεκίνησε στο ανατολικό μέτωπο της ΕΕ, όταν ανάγκασε πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή να περάσουν τα σύνορα της Λευκορωσίας στην Πολωνία.

Ωστόσο, δεν πάνε όλα προς το συμφέρον της Ρωσίας. Ένας από τους διπλωμάτες είπε ότι το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία στερούσε από το Σώμα Αφρικής τη χρηματοδότηση που χρειαζόταν για να πληρώσει τις λιβυκές πολιτοφυλακές, δημιουργώντας εντάσεις με τους πληρεξούσιούς του και τον Χαφτάρ.

«Δεν βλέπω τους Ρώσους να αναλαμβάνουν» την επιχείρηση λαθρεμπορίου μεταναστών, δήλωσε ο Καρίμ Μεζράν, ανώτερος συνεργάτης στο Ατλαντικό Συμβούλιο, αλλά «βλέπω τους Ρώσους να λένε στον λαό: Τώρα είμαι ο νέος ηγεμόνας και απλώς ακολουθείτε τις εντολές μου».

Αναζητώντας συμμάχους

Παρά τη σοβαρότητα αυτών των απειλών από τη Λιβύη, η Ιταλία και η Ελλάδα αγωνίζονται να πείσουν τους συμμάχους τους να αναλάβουν δράση.

Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συζήτησε τη Λιβύη με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν σε μια τρίωρη συνάντηση στη Ρώμη στις 4 Ιουνίου.

Η Λιβύη «είναι φυσικά ένα θέμα καίριας σημασίας τόσο για την Ιταλία όσο και για τη Γαλλία», δήλωσε ένας Ιταλός αξιωματούχος με άμεση γνώση των συνομιλιών μεταξύ Παρισιού και Ρώμης, τονίζοντας «κοινές ανησυχίες, ιδίως για την ασφάλεια – όσον αφορά και την αυξανόμενη παρουσία της Ρωσίας εκεί – και τη μετανάστευση».

Ο Ιταλός αξιωματούχος, ωστόσο, αναγνώρισε ότι υπάρχουν «αποχρώσεις» μεταξύ των θέσεων των δύο χωρών «σχετικά με τις πιθανές πολιτικές λύσεις».

Η Λιβύη προστίθεται όλο και περισσότερο στην ατζέντα περισσότερων διπλωματικών συζητήσεων, αλλά στην πράξη λίγα συμβαίνουν. Ενώ η Ιταλία επιθυμεί απεγνωσμένα την υποστήριξη της στρατιωτικά «βαρέων βαρών» Γαλλίας, το θέμα απλά δεν είναι τόσο ζωτικής σημασίας για το Παρίσι όσο για τη Ρώμη, και μάλιστα εκθέτει τις πρόσφατες αποτυχίες της Γαλλίας στο Μάλι και τον Νίγηρα.

«Για την Ιταλία, το ζήτημα της Λιβύης είναι πιο σημαντικό βραχυπρόθεσμα από ό,τι για τη Γαλλία», δήλωσε η Βιρτζίνι Κολομπιέ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Luiss στη Ρώμη και ειδική σε θέματα Λιβύης.