Αν και η επιστημονική αξία της αποστολής του «Απόλλων 11» στη Σελήνη ήταν σχεδόν μηδαμινή, η επικοινωνιακή, εν μέσω Ψυχρού Πολέμου, ήταν ανεκτίμητη
Στις 20 Ιουλίου 1969, 110 ώρες μετά την εκτόξευση του «Απόλλων 11», ο Νιλ Αρμστρονγκ (19302012) έγινε ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε στην επιφάνεια της Σελήνης. Τον ακολούθησε 20 λεπτά αργότερα ο Μπαζ Ολντριν, 89 ετών σήμερα, ενώ στον θαλαμίσκο του διαστημόπλοιου τους περίμενε και ήλεγχε τα πάντα ο Μάικλ Κόλινς, 88 ετών σήμερα.
Ιστορικές στιγμές, σε ζωντανή μετάδοση. Περίπου 600 εκατομμύρια άνθρωποι είδαν στις τηλεοράσεις τους ίσως την πιο θεαματική ενέργεια του Ψυχρού Πολέμου. Μια επικοινωνιακή ρεβάνς που δρομολόγησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι το 1962, όταν ανακοίνωσε ότι μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’60 οι ΗΠΑ θα στείλουν άνθρωπο στη Σελήνη.
Καμία περιέργεια δεν είχε ο Κένεντι να μάθει πώς είναι ο δορυφόρος της Γης από κοντά. Ενιωθε την πίεση της Σοβιετικής Ενωσης, η οποία εξαπέλυσε στο διάστημα τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο «Σπούτνικ 1» (Οκτώβριος 1957), τον πρώτο ζωντανό οργανισμό, τη σκυλίτσα Λάικα (Νοέμβριος 1957), και τον κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν (1961).
Ούτε οι Σοβιετικοί ούτε οι Αμερικανοί πόνταραν στα πιθανά επιστημονικά οφέλη από την κατάκτηση του διαστήματος. Το μήνυμα των δύο υπερδυνάμεων ήταν σαφές: είμαστε ικανοί να επεκταθούμε πέρα απ’ τον πλανήτη. Αρα το «δικό μας» σύστημα –ο καπιταλισμός ή ο λεγόμενος υπαρκτός σοσιαλισμός– είναι ανώτερο από το «άλλο».
«Στόχος της αποστολής του “Απόλλων 11” ήταν να υλοποιήσει τη δέσμευση του Κένεντι. Η επιστημονική της διάσταση ήταν δευτερεύουσα και ασήμαντη» λέει ο Τζον Λόγκσντον,
ιστορικός του διαστήματος και καθηγητής στο έγκριτο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον.
Οι αστροναύτες συνέλεξαν πετρώματα τα οποία απέδειξαν ότι η Σελήνη είναι ηφαιστειακά ενεργή, ότι έχει κοινό γεωλογικό παρελθόν με τη Γη και ότι δεν έχει νερό. Λίγα πράγματα δηλαδή.
Αντίθετα, η επικοινωνιακή αξία της ιστορικής αποστολής ήταν ανεκτίμητη. Το «πήγαμε πρώτοι στη Σελήνη» έγινε το βαρύ χαρτί της Ουάσινγκτον απέναντι στο Κρεμλίνο.
Ως αντίδραση, οι Σοβιετικοί σφύριζαν αδιάφορα. «Η έκθεση ανθρώπων στη Σελήνη είναι και επικίνδυνη και αχρείαστη» ανακοίνωσαν οι διαστημικές υπηρεσίες της κομμουνιστικής μητρόπολης, διαβεβαιώνοντας ότι δεν είχαν πρόγραμμα επανδρωμένων αποστολών. Ελεγαν ψέματα. Το 1989 βρέθηκαν απόρρητα σοβιετικά έγγραφα που αποδεικνύουν ότι η ΕΣΣΔ σχεδίαζε τέτοιες αποστολές αλλά τα παράτησε λόγω ανυπέρβλητων τεχνικών δυσχερειών.
Η σοβιετική κυβέρνηση περιόρισε την πρόσβαση των πολιτών της σε πληροφορίες για την αποστολή «Απόλλων 11», με αποτέλεσμα το γεγονός να γίνει μεν γνωστό αλλά να μη συνοδευτεί από τη φρενίτιδα ενδιαφέροντος που έπληξε μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινής γνώμης.
Ο υπόλοιπος πλανήτης όμως είχε «ψηφίσει». Οι Αμερικανοί είχαν θριαμβεύσει στον ψυχροπολεμικό πόλεμο των εντυπώσεων.
Από τότε μέχρι σήμερα πολλά έχουν αλλάξει στη λεγόμενη «διαστημική εποποιία». Οι ΗΠΑ είναι η μοναδική χώρα που υλοποίησε επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη. Ομως η Ρωσία, η Ιαπωνία, η Κίνα, η Ινδία και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) είτε έχουν θέσει δορυφόρους σε σεληνιακή τροχιά είτε έχουν προσσεληνώσει μη επανδρωμένα οχήματα.
Η μέρα που η ανθρωπότητα θα μεταφέρει τις ανηλεείς οικονομικές και ιδεολογικές συγκρούσεις (αν όχι και τον πατέρα πάντων πόλεμο) στο φεγγάρι αργεί να έρθει. Ισως γιατί η κατάκτηση του διαστήματος είναι πανάκριβη υπόθεση και, προς το παρόν, δεν παράγει κέρδη. Προσφέρει όμως, όπως και το καλοκαίρι του 1969, αχανές πεδίο προπαγάνδας.
«Δεν πήγα στη Σελήνη; Φάε μια μπουνιά!» – Θεωρίες συνωμοσίας και πώς ο Μπαζ Ολντριν έχασε την παροιμιώδη ψυχραιμία του
Ο 55άχρονος σήμερα Μπαρτ Σίμπρελ, σκηνοθέτης τεσσάρων ντοκιμαντέρ που αμφισβητούν τα επιστημονικά δεδομένα της NASA, όπως η ταχύτητα εξόδου των πυραύλων από την ατμόσφαιρα κ.λπ., είναι χαρακτηριστική περίπτωση άπιστου Θωμά. Οπου σταθεί κι όπου βρεθεί διακηρύσσει ότι και οι έξι επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη «δεν έγιναν ποτέ». Την πιο ηχηρή απάντηση για τις θέσεις του έλαβε ο Σίμπρελ στις 9 Σεπτεμβρίου 2002 από τον ίδιο τον Μπαζ Ολντριν (δεξιά στη φωτό των τριών ηρώων). Ο εθνικός ήρωας αστροναύτης έχασε την ψυχραιμία του κι έριξε μια… μπουνιά στον ενοχλητικό σκηνοθέτη όταν ο δεύτερος, σε δημόσιο χώρο, άρχισε να του φωνάζει αποκαλώντας τον και δειλό και ψεύτη και κλέφτη.
Το 2012 η NASA δημοσίευσε φωτογραφίες από την επιφάνεια της Σελήνης και μάλιστα από τα σημεία όπου οι αστροναύτες των έξι αποστολών των ΗΠΑ είχαν καρφώσει ισάριθμες σημαίες. Οι πέντε βρίσκονταν στη θέση τους. Η έκτη είχε πέσει. Και μάλιστα ήταν η σημαία που άφησε πίσω της η παρθενική αποστολή, διά χειρός Νιλ Αρμστρονγκ. Φαίνεται ότι η πίεση από τις προωθητικές μηχανές του διαστημικού οχήματος την ώρα της αποσελήνωσης ξεκάρφωσε κι έριξε κάτω εκείνη την πρώτη σημαία.
Απ’ την πρώτη στιγμή εμφανίστηκαν άπιστοι Θωμάδες. Η επιχειρηματολογία τους κινείται στην γκρίζα ζώνη των λογικοφανών ερμηνειών και των αστήρικτων υποθέσεων, αλλοιώνοντας συχνά φωτογραφίες, ταινίες, στοιχεία και ντοκουμέντα.
«Η NASA χρειάστηκε 400.000 υπαλλήλους και συνεργάτες για να στείλει στο φεγγάρι τον Νιλ Αρμστρονγκ και τον Μπαζ Ολντριν, αλλά ένας άνθρωπος ήταν αρκετός για να διασπείρει την ιδέα ότι όλο αυτό ήταν απάτη. Και το όνομα αυτού, Μπιλ Κέισινγκ» γράφει εύστοχα ο αρθρογράφος της βρετανικής εφημερίδας «Guardian» Ρίτσαρντ Γκόντγουιν.
Ο Μπ. Κέισινγκ (1922-2005), συνεργάτης εταιρείας που συμμετείχε στην κατασκευή συστημάτων προώθησης πυραύλων στη δεκαετία του 1950, συνέγραψε, τύπωσε ιδίοις εξόδοις και κυκλοφόρησε το 1976 το φυλλάδιο «Ποτέ δεν πήγαμε στη Σελήνη: η αμερικανική απάτη των 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων». Με κακοτυπωμένες φωτοκόπιες και αυθαίρετες εκτιμήσεις του τύπου «οι πιθανότητες επιτυχημένης προσσελήνωσης είναι 0,0017%, εξάλλου θα ήταν πολύ φτηνότερο για τη NASA να χαλκεύσει στοιχεία παρά να υλοποιήσει την αποστολή» ο Κέισινγκ άπλωσε παντού τον λεκέ της αμφιβολίας.
Τη σκυτάλη πήραν πολλοί, εντός και εκτός ΗΠΑ. Ο Βρετανός Μάρκους Αλεν ισχυρίστηκε ότι όλες οι φωτογραφίες είναι ψεύτικες, γιατί η NASA έστειλε, λέει, ρομπότ, όχι ανθρώπους. Κι αυτό «γιατί η ακτινοβολία της ραδιενέργειας στο διάστημα είναι υψηλή και θανατηφόρα».
Ωραία εκδοχή είναι αυτή του Γάλλου Φιλίπ Λερέ στο βιβλίο του «Φώτα στη Σελήνη» (έκδ. 2000). Ναι μεν η αποστολή του «Απόλλων 11» έγινε, λέει, αλλά η NASA έδειξε πλαστές φωτογραφίες «για να μην της κλέψουν οι άλλες χώρες τα μυστικά».
Τέλος, ο Αμερικανός σκηνοθέτης Τζέι Γουάιντνερ, βετεράνος ντοκιμαντερίστας και αρθρογράφος για ένα σωρό παραψυχολογικά, αστρολογικά, μεταφυσικά και άλλα φαινόμενα, δεν αμφιβάλλει ότι η προσσελήνωση «μπορεί πράγματι να έγινε». Ωστόσο ούτε αυτός πείθεται ότι αυτό που παρουσιάστηκε στα μέσα ενημέρωσης είναι αληθινό. Υποστηρίζει ότι είναι έργο του Χόλιγουντ, με χρηματοδότηση από τα στούντιο της Ουόλτ Ντίσνεϊ και σκηνοθέτη τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Ο Κιούμπρικ είχε δώσει εγκαίρως δείγμα… διαστημικής γραφής σκηνοθετώντας την κλασική ταινία «2001: Η οδύσσεια του διαστήματος». Πότε; Το 1968. Δηλαδή «έναν χρόνο πριν από την πρώτη αποστολή στη Σελήνη». Οπερ έδει δείξαι.
«Μια κυβέρνηση που δεν μπορεί να νικήσει στο Βιετνάμ»
Ολιβερ Μόρτον
«Ναι, η αμερικανική κυβέρνηση μπορεί να θέσει έναν εξαιρετικό στόχο και να τον επιτύχει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να νικήσει στον πόλεμο του Βιετνάμ, να καθαρίσει τις πόλεις, να θεραπεύσει τον καρκίνο ή να εκπληρώσει τις πιο μεγάλες προσδοκίες των Αμερικανών. Η ιδέα, λοιπόν, ότι αυτή η κυβέρνηση δεν είναι πραγματικά δυνατή, ότι προσποιείται τη δυνατή, “δένει” με τις θεωρίες συνωμοσίας για την κατάκτηση της Σελήνης» Βρετανός συγγραφέας, αναλυτής επιστημονικών θεμάτων. Το βιβλίο του «The Moon: A history for the future» («Σελήνη, μια ιστορία για το μέλλον»), μόλις κυκλοφόρησε (Εκδόσεις Profile Βooks, 2019)
«Κάνουν λάθος, ο πιο σημαντικός προορισμός είναι ο Αρης» – Μάικλ Κόλινς
«Είναι σε λάθος κατεύθυνση το σημερινό σχέδιο της NASA να χτίσει μια βάση στην επιφάνεια της Σελήνης και να θέσει σε σεληνιακή τροχιά έναν επανδρωμένο δορυφόρο. Οσο περισσότερες αποστολές στη Σελήνη κάνουμε τόσο περισσότερο καθυστερούμε τις μελλοντικές αποστολές στον πλανήτη Αρη, ο οποίος είναι πολύ πιο σημαντικός προορισμός από τη Σελήνη» Πρώην αστροναύτης, μέλος του πληρώματος του «Απόλλων 11», 88 ετών σήμερα
