«Όπως τόνισε η Υπουργός Πολιτισμού προφανώς το έργο της κατασκευής του αεροδρομίου πρέπει να συνεχιστεί απρόσκοπτα, αλλά και το εύρημα να προστατευθεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αναζήτηση άλλης κατάλληλης θέσης για την τοποθέτηση του ραντάρ. Οι δύο υπουργοί συμφώνησαν το αμέσως επόμενο διάστημα η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας θα εκπονήσει και θα καταθέσει στο ΥΠΠΟ νέα μελέτη για τη θέση του ραντάρ».
Αυτά έγραφε το δελτίο τύπου που εκδόθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού στις 11 Ιουνίου 2024, μετά την ολοκλήρωση της αυτοψίας στον αρχαιολογικό χώρο στο λόφο Παπούρα στο Καστέλι Ηρακλείου και της ευρείας σύσκεψης στο εργοτάξιο του υπό κατασκευή νέου αεροδρομίου Ηρακλείου Κρήτης, με την συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων μερών υπό την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον Υφυπουργό Υποδομών και Μεταφορών Νίκο Ταχιάο. «Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης», συμπλήρωνε το περσινό δελτίο τύπου, «η Λίνα Μενδώνη τοποθετήθηκε με απόλυτη σαφήνεια ότι η ανασκαφική έρευνα του ευρήματος πρέπει να συνεχιστεί, ώστε να μπορέσουν οι ανασκαφείς να το ερμηνεύσουν, και φυσικά να διασωθεί δεδομένης της μοναδικότητάς του».
Ο λόγος για την εξαιρετικά σπάνια κυκλική κατασκευή διαμέτρου 48-50μ., που βρέθηκε στην κορφή του λόφου Παπούρα και αποτελεί μοναδική ανακάλυψη στον Αιγαιακό χώρο, τόσο για την αρχιτεκτονική σύλληψη και επιμελή κατασκευή της όσο για την περίοπτη θέση πάνω από την πεδιάδα του Καστελίου. Πρόκειται για κατασκευή με δαιδαλώδη διάρθρωση επάλληλων λιθόκτιστων δακτυλίων σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα, με διαπιστωμένη χρήση στην Προανακτορική έως την πρώιμη Παλαιοανακτορική περίοδο.
Στροφή 180 μοιρών
Ένα χρόνο μετά, η ιλιγγιώδης αλλαγή κατεύθυνσης 180 μοιρών από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ προκαλεί μεγάλη ανησυχία για την τύχη του μοναδικού αρχαιολογικού ευρήματος. Όπως καταγγέλλει το τοπικό παράρτημα Κρήτης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων «η πρόθεση του ΔΑΗΚ (διαχειρίστριας εταιρείας) να τοποθετήσει τις εγκαταστάσεις των ραδιοβοηθημάτων, που απαιτούν εκτενείς διαμορφώσεις και ταπεινώσεις εκατέρωθεν του λόφου, σε άμεση γειτνίαση με την αρχαία κατασκευή, αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του Αρχαιολογικού Νόμου και θα προκαλέσει άμεση και έμμεση βλάβη στο ίδιο το μνημείο και τον περιβάλλοντα χώρο του. Θυμίζουμε», συνεχίζει η ανακοίνωση των αρχαιολόγων, «ότι τόσο το ΥΠΟΜΕ όσο και η ίδια η Υπουργός Πολιτισμού είχαν δηλώσει ότι θα αναζητηθεί άλλη κατάλληλη θέση για την τοποθέτηση του ραντάρ».
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, τα ευρήματα υποδεικνύουν πιθανή λατρευτική χρήση του μνημείου, η οποία εφόσον τεκμηριωθεί με την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας, θα αποτελεί ένα από τα πρωιμότερα παγκρήτια ιερά, όπως δείχνουν τα εισηγμένα αγγεία από τη Μεσαρά, την Κνωσό και τα βόρεια παράλια του νησιού. Μάλιστα, εκτός από την κυκλική κατασκευή στην κορυφή, στα πρανή του λόφου υπάρχουν αρχαίο μονοπάτι, κτηριακό συγκρότημα και λατρευτικό σπήλαιο.
Πρόκειται εν ολίγοις για ένα από τα συγκλονιστικότερα μινωικά μνημεία που έχουν έρθει στο φως, για ένα εύρημα που όμοιό του δεν υπάρχει στην Κρήτη, την μοναδικότητα του οποίου και την ανάγκη διάσωσής του έχει υπογραμμίσει η ίδια η υπουργός Πολιτισμού.
Πώς είναι λοιπόν δυνατόν, έναν μόλις χρόνο μετά, η υποτίθεται νέα μελέτη για τη θέση του ραντάρ να το χωροθετεί και πάλι στο ίδιο σημείο, 20 μόλις μέτρα από το μνημείο; Πώς είναι δυνατόν να σηκωθούν πύργοι ραντάρ και κεραιών σε απόσταση αναπνοής εκατέρωθεν του μνημείου, να γίνει λατόμευση με χρήση εκρηκτικών και ευρύτερες διαμορφώσεις πέριξ του μνημείου χωρίς να θεωρείται πως το βλάπτουν; Γιατί επιμένουν να τοποθετηθεί το ραντάρ σε αυτή τη θέση; «Αυτή σίγουρα δεν είναι η θέση που το τοποθετεί 20,00 μ. από το μνημείο. Θεωρούμε, ότι το 2025 δεν είναι δυνατόν να μην μπορεί να εξευρεθεί τεχνική λύση, ώστε να μην επαναληφθεί μία αρχαιολογική τραγωδία», σημειώνουν οι αρχαιολόγοι, παραπέμποντας στην καταστροφή της νεολιθικής ακρόπολης στο λόφο Ζάγανι, στο πλαίσιο κατασκευής τότε του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος» στην Αθήνα.
Η ειλημμένη απόφαση και το ραντάρ… των Μινωιτών
Κι όμως, όπως όλες οι πληροφορίες δείχνουν η απόφαση μοιάζει ειλημμένη. Το επιβεβαιώνει και η δήλωση της υπουργού Λίνας Μενδώνη την Πέμπτη 16 Ιουνίου. Συγκεκριμένα, όπως μεταδίδει το CretaliveNews, η Λ. Μενδώνη δήλωσε: «Μόνο η Ελλάδα μπορεί να έχει ένα σύγχρονο ραντάρ στη θέση όπου πριν κάποιες χιλιετίες υπήρχε ένα αντίστοιχο οικοδόμημα. Δεν υπάρχει καμία καθυστέρηση, πέρα απ’ το ότι το εύρημα πρέπει να αναδειχθεί σωστά. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Υποδομών και την Πολιτική Αεροπορία έχουν γίνει οι μελέτες. Μέσα στις επόμενες 2-3 εβδομάδες το θέμα θα εισαχθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ)».
Η υπουργός Πολιτισμού, όχι μόνο επιβεβαίωσε την ύπαρξη μελετών, αλλά προανήγγειλε και την άμεση εισαγωγή του θέματος στο ΚΑΣ. Ενδεχομένως, σύμφωνα με δικές μας πληροφορίες, και νωρίτερα από τις 2-3 εβδομάδες που είπε. Και, αν είχε κανείς κάποια αμφιβολία πως εισαγωγή του θέματος στο ΚΑΣ σημαίνει αυτομάτως και έγκριση των όποιων μελετών, η υπουργός τις διέλυσε, αφού «μόνο η Ελλάδα μπορεί να έχει ένα σύγχρονο ραντάρ στη θέση όπου πριν κάποιες χιλιετίες υπήρχε ένα αντίστοιχο οικοδόμημα»… Καταλάβαμε. Η μελέτη ή έστω προμελέτη ή κι ένα απλό σκαρίφημα ή ό,τι τέλος πάντων κατατεθεί στο ΚΑΣ θα εγκριθεί, αφού η χωροθέτηση του ραντάρ στο ίδιο σημείο με το μνημείο έχει ήδη αποφασιστεί. Το έργο αυτό το έχουμε, άλλωστε, δει πολλάκις να συμβαίνει στο ΚΑΣ των τελευταίων ετών. Δυστυχώς.
Δεν είναι βέβαια μόνο αυτό το πρόβλημα με την συγκεκριμένη δήλωση, που όχι μόνο προχωρά σε άκαιρη και αυθαίρετη ερμηνεία του ευρήματος ενώ η αρχαιολογική έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη, αλλά –προκειμένου να υπηρετήσει το πανταχού παρόν ιδεολόγημα του «συγκριτικού πλεονεκτήματος» του τόπου– καταλήγει σε μια ουρανομήκη… μπαλαφάρα. Με ποιον άραγε να επικοινωνούσαν οι Μινωίτες μέσω του… «αντίστοιχου με το ραντάρ» οικοδομήματος; Αν τα πράγματα δεν ήταν τόσο σοβαρά για την προστασία του μοναδικού μνημείου, το τρολάρισμα για το… ραντάρ των Μινωιτών θα έπρεπε να είναι διαγαλαξιακό, καθώς παραπέμπει στις ψευδοαρχαιολογικές ερμηνείες του Έριχ φον Ντένικεν και στην παρέμβαση εξωγήινων στα ανθρώπινα δημιουργήματα του παρελθόντος.
Πέρα, όμως, από τις αστειότητες, το τοπικό παράρτημα Κρήτης του ΣΕΑ είναι σαφές: «Η επέμβαση αυτή και η συγκεκριμένη χρήση θα καταστήσει απαγορευτική την ανάδειξη του λόφου ως επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου καθώς θα προκαλέσει τεράστιες μεταβολές και αλλοιώσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον και το αρχαιοτοπίο, διαταράσσοντας την άρρηκτη σχέση που τα συνδέει».
Το Τοπικό Παράρτημα Κρήτης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων απαιτεί το μοναδικό σε μέγεθος, σχήμα, αρχιτεκτονική σύλληψη και εκτέλεση, μνημείο της Παπούρας να προστατευθεί, να συντηρηθεί, να αναδειχθεί σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο και να μην υπονομευθεί με κανένα τρόπο η ακεραιότητά του, ο περιβάλλων χώρος του καθώς και η μελλοντική επισκεψιμότητά του με εγκαταστάσεις, όπως είναι τα ραντάρ και οι πύργοι ελέγχου.
Διαβάστε επίσης
Air: Μια αέρινη ηλεκτρονική πανδαισία στο Ηρώδειο
Οι Εκδόσεις Άγρα στην Δημοτική Αγορά Κυψέλης για το Θερινό Bazaar βιβλίων
Αλ Πατσίνο: Από τις αλάνες του Μπρονξ στα σαλόνια του Χόλιγουντ
