Ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας πριν από περίπου δύο μήνες έκανε μια ενδιαφέρουσα πρόταση στο λεγόμενο «Πολιτικό Κέντρο» του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ. Εισηγήθηκε συνάντηση των ηγετών των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων για τη χάραξη κοινής στρατηγικής απέναντι στον Τραμπ. Η πρόταση αγνοήθηκε. Αλλά πού βρίσκεται σήμερα η σοσιαλδημοκρατία; Στο να παίρνει η ναυαρχίδα της, το SPD, το χαμηλότερο ποσοστό από το 1890 και ύστερα.
Την εποχή της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, στην οποία οι κοινωνίες έχουν εισέλθει από τη δεκαετία του 1980, η σοσιαλδημοκρατία, έχοντας χάσει τα ταξικά στηρίγματά της (βιομηχανική εργατική τάξη) και το όχημα άσκησης των πολιτικών της (εθνικό κράτος), επιχείρησε να αποφύγει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Ο τρίτος δρόμος και ο σημιτικός εκσυγχρονισμός, αντιθέτως με τις ρηχές προσεγγίσεις που τους ερμηνεύουν ως καθαρά νεοφιλελεύθερες κινήσεις, προσπάθησαν να εφαρμόσουν πολιτικές κόντρα στο κυρίαρχο πνεύμα της εποχής. Ο Μπλερ καθιέρωσε για πρώτη φορά στη Βρετανία τον κατώτατο μισθό. Μπλερ και Μπράουν αύξησαν τις δημόσιες δαπάνες από 39,8% το 1997 στο 48,1% το 2005. Ενώ ο Σημίτης εφάρμοσε το ΕΚΑΣ και ίδρυσε ένα πρωτοφανές σύστημα παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, άγνωστων μέχρι τότε στη χώρα (βοήθεια στο σπίτι, ολοήμερο σχολείο, ενισχυτική διδασκαλία, σχολεία δεύτερης ευκαιρίας). Οι τρεις τους και ο Σρέντερ έφεραν στις χώρες τους τον δείκτη ανισοτήτων Gini κοντά στο μηδέν. Αυτό ήταν το ένα βήμα εμπρός.
Υπήρχαν όμως και τρία βήματα προς τα πίσω. Πρώτο ήταν το ότι η σοσιαλδημοκρατία αφέθηκε να «σαγηνευτεί» από τον μύθο που θέλει την οικονομική ανάπτυξη να προηγείται του κράτους πρόνοιας. «Ξέχασε» ή δεν μπορούσε πλέον να εφαρμόσει τη βασική αρχή της πως η αναδιανομή μέσω των μηχανισμών του κράτους πρόνοιας ηγείται της ανάπτυξης. Το δεύτερο ήταν η προσχώρησή της στην ιδέα των μεταρρυθμίσεων αντί σ’ αυτή των διαρθρωτικών αλλαγών. Μεταρρύθμιση όμως σημαίνει αλλαγές από τα πάνω και για τους πάνω και διαρθρωτική αλλαγή με πολιτικές για τη μείωση των ανισοτήτων. Πλέον πολλοί σοσιαλδημοκράτες δεν κατανοούν τη διαφορά τους, η οποία δεν είναι «για το φύλο των αγγέλων». Η παγκόσμια προοδευτική φορολογία είναι διαρθρωτική αλλαγή και όχι μεταρρύθμιση και αποτελεί την απάντηση στο «δεν υπάρχει εναλλακτική». Το τρίτο βήμα πίσω αφορά το ότι η σοσιαλδημοκρατία αποδέχθηκε την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και τους φορολογικούς παραδείσους. Πολιτικές αποφάσεις που ελήφθησαν στο όνομα των τεχνολογικών αλλαγών. Ετσι αποδέχθηκε την κοστολόγηση μόνο των δαπανών, όχι και των εσόδων. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για την κοστολόγηση των δαπανών είναι ο προϋπολογισμός των εσόδων.
Αλλο 40% δαπάνες με 45% έσοδα και άλλο με 35%. Συνέπεια όλων αυτών ήταν η υποχώρησή της στη μέχρι και σήμερα κυρίαρχη άποψη, σύμφωνα με την οποία τη συσσώρευση πλούτου στην κορυφή ακολουθεί η διάχυσή του. Με μια διαφορά. Οι νεοφιλελεύθεροι υποστηρίζουν ότι αυτή την κάνει η αγορά αυτομάτως, η σοσιαλδημοκρατία θεωρεί πως αυτή γίνεται με τον ενεργό ρόλο του εθνικού κράτους. Ούτε όμως η αγορά (συντηρητικά κόμματα) ούτε τα εθνικά κράτη χωρίς εμβάθυνση της συνεργασίας τους (σοσιαλδημοκρατία), σε εποχές παγκοσμιοποίησης, μπορούν να αναδιανέμουν τον πλούτο όπως παλιότερα. Πόσο μάλλον τώρα που ο Τραμπ ανατρέπει την παγκοσμιοποίηση, όπως την ξέραμε. Έτσι, τίθεται εν αμφιβόλω πλέον και το αν μπορεί να συνεχίσει η σοσιαλδημοκρατία να λειτουργεί αυτόνομα ή χρειάζεται να ανοιχθεί στον αριστερό ριζοσπαστισμό. Αυτό όμως είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση.
*Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας και συγγραφέας
Διαβάστε επίσης
Η ανεργία «τσιμπάει», η ΕΛΣΤΑΤ συνεχίζει τα μαγειρέματα
Μαύρη τρύπα και στημένος διαγωνισμός στην ΕΡΤ – Αυτή την Κυριακή στο Documento
Καρυστιανού: «Πόση αναλγησία – Ούτε οι φωνές των νεκρών παιδιών μας δεν τους ακουμπούν»