Σε αυτό το σχολείο δεν ακούς ποδοβολητά στους διαδρόμους, δεν βλέπεις καθηγητές να προσπαθούν να τιθασεύσουν την ορμή των εφήβων. Σε αυτό το σχολείο όλοι ξέρουν γιατί βρίσκονται εκεί και οι ρόλοι τους είναι διακριτοί.
Φωτογραφίες: Νίκος Λιμπερτάς
Οι καθηγητές διδάσκουν τα «παιδιά», όπως αποκαλούν τους συνομήλικους μαθητές τους, οι οποίοι έφτασαν εκεί ύστερα από μεγάλες ή και μικρές χρονικές παρενθέσεις για να τελειώσουν κάτι που άφησαν στη μέση, φορώντας πλέον γυαλιά πρεσβυωπίας. Οι λόγοι που εγκατέλειψαν το σχολείο και αποχωρίστηκαν την ανεμελιά τους ήταν κυρίως οικονομικοί. Επρεπε να δουλέψουν και να φέρουν λεφτά στην οικογένεια. Οι ιστορίες τους πολλές και διαφορετικές, με ένα μόνο κοινό στοιχείο, την προσπάθειά τους να χωρέσουν μέσα σε ένα 24ωρο τη δουλειά, το σχολείο και την οικογένειά τους.
Ναι, η πρώτη ώρα στο σχολείο ήταν ο εφιαλτικός αποχωρισμός από τα ζεστά σκεπάσματα. Για τους μαθητές όμως του 1ου Εσπερινού Λυκείου Αθηνών η πρώτη ώρα στο σχολείο έρχεται στην καλύτερη περίπτωση ύστερα από ένα οκτάωρο δουλειάς. Οσοι δεν τα καταφέρνουν, τελικά τα παρατάνε. Η διαρροή μαθητών κάθε χρόνο υπολογίζεται στο 22%, υπάρχουν όμως και εκείνοι –ευτυχώς, οι περισσότεροι– που κερδίζουν το δύσκολο στοίχημα που έβαλαν με τον εαυτό τους.
Ωρα 19.15 και το κουδούνι χτυπάει στο ιστορικό σχολείο της οδού Νικοπόλεως. Εχει ήδη έρθει από νωρίς ο Μιχάλης, μαθητής Β΄ λυκείου, που στα 53 του αποφάσισε να κάτσει στο θρανίο και να τελειώσει αυτό που άφησε στη μέση. Για τη φιλόλογό του ο Μιχάλης είναι ξεχωριστό παιδί και αγαπά πολύ το σχολείο. Κάθε μέρα έρχεται νωρίτερα και τακτοποιεί την τάξη λίγο προτού ξεκινήσει το μάθημα. Σταμάτησε το σχολείο στην εφηβεία. Ολα αυτά τα χρόνια το σχολείο για εκείνον ήταν ανεκπλήρωτο όνειρο και έτσι αποφάσισε μια μέρα ότι θα πιεστεί αλλά θα καταφέρει να το εκπληρώσει. Αλλωστε, όπως λέει και ο ίδιος, αξίζει τον κόπο γιατί όσο και κουρασμένος κι αν είναι όταν φεύγει από εκεί, είναι γεμάτος.
Ο Βαλάντης δεν είναι πολύ ομιλητικός, μοιάζει επιφυλακτικός και με εμάς αλλά και με τον εαυτό του. Αλλωστε προτού ανακοινώσει στον κύκλο του ότι ξεκίνησε το σχολείο περίμενε να περάσει λίγος καιρός για να δει αν θα είναι συνεπής με την απόφασή του – και τα κατάφερε. Είναι αντιπρόεδρος του δεκαπενταμελούς και μοιάζει να μπορεί να κάνει τη ζωή δύσκολη σε οποίον πειράξει τους… ψηφοφόρους-συμμαθητές του.
Μια γιαγιά στο σχολείο
Το μάθημα έχει ξεκινήσει αλλά η παρουσία του Documento εκεί άλλαξε λίγο ευχάριστα το πρόγραμμα. Μέσα στον κύκλο που έχουν σχηματίσει οι μαθητές του σχολείου είναι και η κ. Αδαμαντία, η οποία μας αποκαλύπτει ψιθυριστά την ηλικία της. Μητέρα δύο παιδιών και γιαγιά δύο εγγονιών, παντρεύτηκε στα 16 της, οπότε η διακοπή του σχολείου αποτελούσε μονόδρομο: «Το σχολείο το είχα πάντα στο μυαλό μου, χρειάστηκε να φτάσω πάτο και μετά να κάνω το ξεκίνημα». Η κ. Αδαμαντία είχε δώσει υπόσχεση στον εαυτό της ότι θα επιστρέψει στα θρανία. «Εχω ακούσει να μου λένε κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο, εγώ όμως κοιτάζω από την άλλη πλευρά, γιατί για να πάρω αυτή την απόφαση, πρώτα έμεινα άνεργη, μετά έπαθα κατάθλιψη και αφού έφτασα πάτο, είπα ξύπνα και έτσι ξεκίνησα από εκεί που το είχα αφήσει».
Το μάθημα δεν μπορούσε να περιμένει άλλο και έτσι οι μαθητές χάθηκαν στους ψηλοτάβανους διάδρομους του 1ου Εσπερινού Λυκείου Αθηνών. Ο Γιώργος μας οδηγεί στην τάξη του. Είναι 40 ετών και ως πρόεδρος του δεκαπενταμελούς ξεκαθαρίζει με αυστηρό ύφος –προστατεύοντας τους συμμαθητές του– ότι δεν μπορούμε να φωτογραφίσουμε όποιον δεν θέλει. Οταν καταλαβαίνει ότι αυτό είναι αυτονόητο, τότε σαν αρχηγός αγέλης εξηγεί στους υπόλοιπους ότι όποιος δεν θέλει να φωτογραφηθεί μπορεί να κάτσει από την άλλη πλευρά της τάξης. Το στοίχημα του Γιώργου είναι να μη λείψει ούτε μία μέρα από το σχολείο – και τα κατάφερε. Φέτος τελειώνει. «Δεν θα με πείραζε το σχολείο να ήταν άλλα τρία χρόνια» λέει και στην ερώτηση αν είχε χρειαστεί ποτέ να αντιμετωπίσει μια δύσκολη κατάσταση στους διάδρομους του σχολείου απαντά με χαμόγελο συγκάλυψης: «Δεν θυμάμαι να έχει χρειαστεί να αντιμετωπίσω κάτι δύσκολο εδώ».
Κι όμως, ο Γιώργος, όπως και όλα τα άλλα παιδιά, έχει αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις στο σχολείο, ωστόσο συλλογικά με τη βοήθεια του διευθυντή και των ξεχωριστών εκπαιδευτικών οι δυσκολίες ξεπερνιόνται και η καθημερινότητα συνεχίζεται σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Οπως τότε που η Ελένη (το όνομα είναι δική μας επιλογή) «ήρθε με τη βαλίτσα για να ενημερώσει ότι για λίγο καιρό δεν θα μπορέσει να παρακολουθήσει μαθήματα επειδή θα μετακομίσει σε σπίτι για κακοποιημένες γυναίκες». Μόλις είχε πάρει την απόφαση να δώσει τέλος στο μαρτύριό της, αλλά δεν ξέχασε το σχολείο της. Υστερα από λίγο καιρό επέστρεψε και την αγκάλιασαν όλοι. Η Ελένη τα κατάφερε, είναι απόφοιτη λυκείου.
«Αξίζει τον κόπο…»
Αυτή ήταν μια ιστορία με αίσιο τέλος και, όπως λέει η αγαπημένη φιλόλογος όλων, η Ελένη Βρυνιώτη, «κάθε μέρα εδώ υπάρχει ένα καλό νέο που θα σε κάνει να πεις ότι αξίζει τον κόπο». Εχουν όμως προηγηθεί πολλά δυσάρεστα: «Είναι γροθιά στο στομάχι όταν ρωτάς τα παιδιά αν στέλνουν mail να σου απαντούν ότι δεν έχουν ρεύμα στο σπίτι τους». Διδάσκει σε αυτό το σχολείο πολλά χρόνια. «Στο τέλος κάθε χρονιάς έχω πάρει περισσότερα από όσα έχω δώσει σε αυτά τα παιδιά» λέει η κ. Βρυνιώτη με τα μάτια της γεμάτα ενθουσιασμό λες και η είναι η πρώτη μέρα διδασκαλίας της στο σχολείο της οδού Νικοπόλεως: «Οταν σου έρχεται ένας μαθητής του 7 και γίνεται του 11, τότε ανοίγεις σαμπάνιες», εξηγώντας ότι αυτά τα παιδιά κρίνονται ως προς τις δυνατότητές τους και τη σημαντική προσπάθεια που καταβάλλουν. Το στοίχημα για την κ. Βρυνιώτη δεν είναι μόνο να συνδέσει τους μαθητές του πολυτονικού με αυτούς του μονοτονικού, αλλά να τους αφήσει όλους στη διαφορετικότητά τους «και με αυτό τον τρόπο όλοι είναι κερδισμένοι».
Ενας από τους διαφορετικούς είναι και ο Ζία από το Αφγανιστάν, που προσπαθεί να μάθει ελληνικά καθισμένος στα ίδια θρανία με όλους τους υπόλοιπους. Η δική του ιστορία βγάζει θλίψη και οργή για ένα παιδί που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την οικογένειά του στα δώδεκά του χρόνια γιατί δεν μπορούσαν να τον μεγαλώσουν. Περιπλανήθηκε τέσσερα χρόνια με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για ένα παιδάκι και τελικά στα 16 μπόρεσε να έρθει στην Ελλάδα και να γίνει μεταφραστής στους Γιατρούς του Κόσμου. Είναι πλέον 26 χρόνων και δεν δυσανασχετεί όταν χρειάζεται να δουλεύει παραπάνω ώρες για να βοηθάει τους αλλοδαπούς και Ελληνες που επισκέπτονται τους Γιατρούς του Κόσμου.
«Κάτι στράβωσε και μπήκα στη φυλακή»
Ο Ντριτάν είναι από την Αλβανία. Μεγάλωσε στην Ελλάδα και χρειάστηκε να σταματήσει το σχολείο για να δουλέψει. «Στα 20 μου στράβωσε λίγο η ζωή και μπήκα στις φυλακές Αυλώνα». Τη φυλακή δεν την περιγράφει ως δύσκολη εμπειρία, «η φυλακή δεν στεναχωρεί τους φυλακισμένους αλλά αυτούς που σε επισκέπτονται κάθε εβδομάδα για να σου φέρουν σιδερωμένα ρούχα και κλαίνε πίσω από τα κάγκελα». Αν δεν υπήρχαν οι γονείς του, δεν θα την είχε βγάλει καθαρή, όπως λέει. Μιλάει για τον κ. Πέτρο, τον δάσκαλό του στις φυλακές Αυλώνα, με νοσταλγία και περιγράφει την ημέρα που άφησε πίσω του τη φυλακή με χιούμορ: «Οταν μπαίνεις ανοίγει μια μεγάλη πόρτα· όταν φεύγεις όμως η πόρτα είναι στενή λες και θέλουν να σε κρατήσουν μέσα».
Τα θρανία της Γεωργίας και της Ευφροσύνης
Η Γεωργία παρακολουθούσε το μάθημα της βιολογίας της Β΄ λυκείου. Είναι 47 χρόνων και κατεβάζοντας τα γυαλιά της πρεσβυωπίας είπε: «Ο γιος μου του χρόνου δίνει πανελλήνιες, εγώ είμαι μια τάξη μικρότερη από εκείνον». Συμφωνεί ότι το μήνυμα που δίνει στα παιδιά της πηγαίνοντας στο σχολείο σε αυτή την ηλικία είναι σημαντικό, ωστόσο λέει αφοπλιστικά: «Δεν το έκανα για τα παιδιά μου, το έκανα για μένα· το σχολείο λειτουργεί σαν ψυχοθεραπεία».
Στο πάνω όροφο, στη Γ΄ λυκείου, η Ευφροσύνη παρακολουθεί το μάθημα της φυσικής. Το πρωί είναι καθαρίστρια σε άλλο σχολείο. Τα δικά της παιδιά έχουν αποφοιτήσει και είναι πολύ ενθουσιασμένα με την επιλογή της να επιστρέψει στα θρανία στα 58 της χρόνια: «Πολλές φορές έχω σκεφτεί να τα παρατήσω από την κούραση, αλλά τα παιδιά μου με ενθαρρύνουν να συνεχίσω». Το όνειρό της δεν σταματάει εδώ, έχει στο μυαλό της δυο σχολές που θα την ενδιέφεραν να μπει μετά τις πανελλαδικές εξετάσεις.
Το κουδούνι του σχολάσματος θα χτυπήσει στις 22.40. Εξω είναι νύχτα. Είναι η ώρα που τα παιδιά αυτού του σχολείου θα επιστρέψουν σπίτι να μαγειρέψουν το φαγητό της επόμενης ημέρας για τα δικά τους παιδιά, να ξεκουραστούν και να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους για το επόμενο απαιτητικό 24ωρο.
«Οποιος θέλει να κάνει τον καθηγητή κουνώντας το δάχτυλο να πάει σε άλλο σχολείο»
Ο διευθυντής του σχολείου είναι συνειδητοποιημένος. Μιλάει για τους μαθητές του με καμάρι, ενώ δεν κρύβει και τις αμέτρητες δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει σχετικά με την παραβατικότητα ορισμένων: «Εδώ το παν είναι η πρόληψη. Πρέπει όλα να τα προλαβαίνεις προτού συμβούν». Την ίδια ώρα όμως μιλάει με περηφάνια για ανθρώπους που ύστερα από πολυετή κάθειρξη για εγκληματικές πράξεις τέλειωσαν το σχολείο που διευθύνει και μπήκαν και στο πανεπιστήμιο: «Πριν από τέσσερα χρόνια πέρασε ένας μαθητής μας στο Χημικό στην Αθήνα και το τέλειωσε από τους πρώτους».
Ο Νίκος Ζαρκαδούλας μιλάει για τη διαφορετικότητα του σχολείου: «Οι καθηγητές που έρχονται εδώ πρέπει να έχουν ειδική εκπαίδευση, όπως έχουν για παράδειγμα οι εκπαιδευτικοί των πειραματικών σχολείων. Σχολεία σαν και το δικό μας χρειάζονται ανθρώπους που δεν έρχονται να κουνήσουν το δάκτυλο στα παιδιά». Η ανάγκη διαφορετικής μεταχείρισης των εργαζόμενων μαθητών τόσο από το σχολείο όσο και από το υπουργείο θεωρεί ότι είναι η λύση. Δεν γίνεται αυτά τα παιδιά να έχουν ίδια ύλη και ίδιο αριθμό απουσιών με τα ημερήσια.
