Της έχουν δώσει όνομα: brand journalism. Και της έχουν δώσει χώρο. Καταλαμβάνει μια ολόκληρη εποχή.
Είναι η δημοσιογραφία ως επίφαση δημόσιου λόγου ενώ είναι αντανάκλαση ιδιωτικών λόγων. Είναι η δημοσιογραφία που συνδέεται με το μάρκετινγκ, με τη διαφήμιση εταιρειών. Στην πραγματικότητα, βέβαια, η brand journalism δεν αφορά μόνο μικρομεσαίες εταιρείες αλλά και γιγάντιες, όπως και τους διάφορους κοινωνικούς και πολιτικούς τομείς που συνδέονται μαζί τους και παίρνουν τη μορφή κομμάτων (όλων φοβάμαι των πλευρών, αν κι όχι ισόποσα), χωρών (βλέπουμε παράδειγμα brand journalism γειτονικής χώρας, ή μάλλον της ηγεσίας της, όταν η νέα «πατριωτική» ΕΡΤ αναφέρει την κατεχόμενη από τον τουρκικό στρατό περιοχή της Συρίας ως «ζώνη ειρήνευσης»), υπερτοπικών οργανισμών κ.ά.
Η brand journalism είναι ένας συνδυασμός μάρκετινγκ περιεχομένου, δημόσιων σχέσεων και εταιρικών επικοινωνιών. Αντίθετα με την άμεση προώθηση μιας μάρκας μέσω των παραδοσιακών μεθόδων μάρκετινγκ που εστιάζουν στην πώληση, εδώ επιχειρείται «μάρκετινγκ μέσω της δημοσιογραφίας». Το οποίο επικεντρώνεται στην οικοδόμηση ιστοριών που υπογραμμίζουν την αξία μιας επιχείρησης ή μιας οργάνωσης από μια διαφορετική οπτική γωνία, κάνοντάς σε να συνδέσεις το προϊόν με τις «αξίες» αυτές, άρα τη στάση ζωής που διαμορφώνουν αλλά και το αντίθετο. Προωθώντας αυτές τις αξίες (συχνά το εντελώς αντίθετό τους μέσα από την ονομαστική τους επίκληση) μέσα από το προϊόν.
Η δημοσιογραφική σπέκουλα του άσπρου μαύρου για να δικαιολογηθούν τα αδικαιολόγητα απέναντι και σε μια συντηρητική οικογένεια που είχε την «ατυχία», όπως δήλωσε, να γειτονεύει με κατάληψη, όπως στην περίπτωση του Ινδαρέ, αλλά πάνω από όλα η αντιμετώπιση του Ασάνζ, την ίδια ώρα που υποκριτικά το Χόλιγουντ τιμά τη στάση της Κ. Γκράχαμ, της εκδότριας της «Washigton Post» στην ομώνυμη ταινία («Post»), η οποία είχε κι εκείνη δημοσιοποιήσει παρόμοια «μυστικά» που αφορούν τη ζωή του πλήθους αλλά τα χειρίζονται οι οικονομικο-στρατιωτικές
ελίτ, είναι δύο μόνο από τα παραδείγματα που δείχνουν ότι μετά το Βιετνάμ ένα ολόκληρο σύστημα έμαθε το μάθημά του και μια θεμελιακή (και ηθικά τρομακτική) στροφή στο πεδίο και στη διαχείριση των αναπαραστάσεων έχει συντελεστεί.
Ο καινούργιος αιώνας μπαίνει με τις ελπίδες και τις διαψεύσεις των προηγούμενων. Κρατώντας όμως στα δόντια το χασαπομάχαιρο της απελευθερωμένης αγοράς μας επαναφέρει σε περιόδους κατά τις οποίες ο άνθρωπος ξαναγυρνά στα ένστικτα (την επιβίωση ή το συμφέρον σε μια πολύπλοκη ζούγκλα), αφήνοντας στην άκρη αξίες όπως η αλληλεγγύη στους διαφορετικούς ή διωκόμενους, τοτέμ του ξεχωριστού –υπέθετε– από την υπόλοιπη φύση «ανθρωπιστικού» πολιτισμού του.
Επανερχόμαστε σε περιόδους «ιεράς εξέτασης» στο βάθος, όταν ο λαός «έπρεπε» κι «έτρεχε» να δει τους «διαφορετικούς» κρεμασμένους. Μεγεθυσμένη κι ολόφωτη η μεσαιωνική πλατεία ως οθόνη της ΤV ή του υπολογιστή, με διαπρύσιους πολιτικούς ή θρησκευτικούς κήρυκες της ηθικής, δεν αντιπροσωπεύει μόνο τη λειτουργία των προαιώνιων μηχανισμών καταστολής της όποιας εξουσίας αλλά και τα πιο βάρβαρα ένστικτα της μάζας, της οποίας το συλλογικό ασυνείδητο εν μέρει εκφράζει.
Και καθώς οι «αξίες» ή μάλλον τα ένστικτα διαμορφώνονται από απρόσωπα κέντρα τεράστιων οικονομικών συμφερόντων της παγκόσμιας αγοράς, νέα ιδεολογήματα «μονόδρομων» νέας κοπής εντός ή εκτός συνόρων καταργούν ακόμη και την πολυμέρεια (συνήθως υπέρ του ισχυρού αλλά δίνοντας φωνή και στον αδύναμο), που ο καταμερισμός της νεωτερικότητας είχε επιβάλει ως αναγκαία τους τελευταίους αιώνες.
Τα νέα αυτά ιδεολογήματα μιας οργουελικής «νέας γλώσσας», προβεβλημένα από τους παγκοσμιοποιημένους κι άρα πανίσχυρους αναπαραγωγικούς μηχανισμούς της κοινωνικής ιεραρχίας ως εύπεπτη ποικιλία και τις τοπικές εκφορές τους, μας έπειθαν πριν από λίγα μόλις χρόνια πως «η ζωή είναι μικρή για να είναι θλιβερή». Αρα τίποτε και προφανώς και ο πόνος των όποιων διωκομένων δεν συνέβαινε. Τίποτε που να μας αφορούσε. Ακριβώς επειδή πραγματικά μας αφορά.
Η Ελένη Καρασαββίδου είναι διδάκτορας στο ΤΕΠΑΕ του ΑΠΘ και διδάσκει Διαπολιτισμική Αγωγή και Εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
