Σε εξέλιξη βρίσκεται η έρευνα των αμερικανικών αρχών σχετικά με τη Novartis και πιθανές δωροδοκίες που έχουν γίνει στην Ελλάδα.
Σε αντίθεση με το κυβερνητικό αφήγημα περί σκευωρίας που επιχειρεί να περάσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, οι έρευνες των ΗΠΑ προχωρούν κανονικά. Πρόκειται για έρευνες των αμερικανικών αρχών οι οποίες ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2016, όταν δύο από τους τρεις προστατευόμενους μάρτυρες του FBI (όχι αυτούς των ελληνικών αρχών), κατέθεσαν σχετική αναφορά προς τις αμερικανικές αρχές.
Ακολούθησε μία ακόμη αναφορά από τον μετέπειτα τρίτο προστατευόμενο μάρτυρα του FBI. Οι αμερικανικές αρχές εξέτασαν το περιεχόμενο των καταγγελιών και στη συνέχεια άρχισαν να ερευνούν την υπόθεση. Το γεγονός ότι το FBI έθεσε μάλιστα υπό καθεστώς προστασίας τους τρεις προστατευόμενους μάρτυρες, σημαίνει ότι τα στοιχεία που τους παρασχέθηκαν ήταν τέτοια ώστε να ενισχύουν το περιεχόμενο των καταγγελιών που τους είχαν υποβληθεί. Οι αμερικανικές υπηρεσίες άλλωστε λειτουργούν με τέτοιο τρόπο ώστε για να θέσουν κάποιο πρόσωπα υπό πρόγραμμα προστασίας, θα πρέπει να έχουν πειστεί για το ειδικό βάρος των στοιχείων που τους έχει παράσχει.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας οι ΗΠΑ συνεργάστηκαν και με τις ελληνικές αρχές, καθώς στο μεταξύ είχε ξεκινήσει εισαγγελική έρευνα και στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο της αμερικανικής έρευνας εξέτασαν και μία σειρά από πρόσωπα τα οποία κρίθηκε ότι μπορούσαν να συνεισφέρουν επιπλέον στοιχεία για την υπόθεση. To που θα οδηγήσει η έρευνα των ΗΠΑ είναι κάτι που στην παρούσα στιγμή κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια.
Ο περιβόητος νόμος FCPA
Η έρευνα των αμερικανικών αρχών βασίζεται σε έναν αμερικανικό νόμο του 1977. Πρόκειται για τον περιβόητο νόμο περί διεφθαρμένων πρακτικών στο εξωτερικό (FCPA), ο οποίος ψηφίστηκε με σκοπό την καταπολέμηση της δωροδοκίας δημοσίων υπαλλήλων στο εξωτερικό. Στην ουσία το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης, όπως πολύ σωστά είχε γράψει σε ρεπορτάζ της το 2018 η ελβετική εφημερίδα Le Temps, μπορεί να διώξει πράξεις δωροδοκίας που έγιναν στο εξωτερικό. Σε περίπτωση μάλιστα που οι πράξεις δωροδοκίας αποδειχθούν τότε η εταιρεία καταδικάζεται να καταβάλει στις αμερικανικές αρχές ένα γερό πρόστιμο.
Ο νόμος αυτός στην ουσία για πρώτη φορά εισήγαγε την εταιρική ευθύνη για τρίτους και την «εξωεδαφικότητα» για αδικήματα δωροδοκίας. Οι διατάξεις του FCPA απαγορεύουν σε πρόσωπα ή εταιρείες των ΗΠΑ, εταιρείες που έχουν συσταθεί με βάση το αμερικανικό δίκαιο ή έχουν την κύρια έδρα τους στις ΗΠΑ, εταιρείες εισηγμένες στο χρηματιστήριο των ΗΠΑ, εταιρείες που υποχρεούται να υποβάλλουν περιοδικές εκθέσεις στην αμερικανική επιτροπής κεφαλαιαγοράς να καταβάλλουν «διεφθαρμένες πληρωμές σε αλλοδαπούς υπαλλήλους» για να εξυπηρετήσουν τις δραστηριότητές τους.
H περίπτωση της Ελλάδος
Ο τρόπος που λειτουργεί το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης, δύσκολα γίνεται αντιληπτός στο δικονομικό σύστημα της ΕΕ. Ακόμη και να χρησιμοποιηθεί το αμερικανικό δολάριο ως νόμισμα για δωροδοκία ή να έχει εμπλακεί άτομο σε πράξη διαφθοράς μέσω μιας αμερικανικής υπηρεσίας όπως το Gmail ή το Facebook, δίνει τη δυνατότητα στις αμερικανικές αρχές να ασκήσουν δίωξη σε οποιοδήποτε άτομο ή εταιρεία στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανεξάρτητα από την ιθαγένειά του ή τον τόπο της έδρας της εταιρίας. Tι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι ακόμη και να «βαλτώσει» η υπόθεση στην ελληνική Δικαιοσύνη η έρευνα των ΗΠΑ θα προχωρήσει κανονικά σε ότι αφορά τη Novartis. Aκόμη και εάν το εγχώριο πολιτικό σύστημα τη θεωρεί «σκευωρία». Θα είναι πάντως εντυπωσιακό κάποια στιγμή οι ΗΠΑ να ασκήσουν διώξεις σε βάρος της εταιρείας ή να κληθεί να καταβάλλει πρόστιμα εκατομμυρίων και στην Ελλάδα η υπόθεση να έχει μπει στο αρχείο ή να μην έχει οδηγήσει πουθενά. Θα είναι ένα ακόμη χτύπημα στην αξιοπιστία τόσο της Δικαιοσύνης όσο και του πολιτικού συστήματος της χώρας.
Πρόστιμο 25 εκατ. δολαρίων για διαφθορά στην Κίνα
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι αμερικανικές αρχές ερευνούν πρακτικές διαφθοράς της συγκεκριμένης εταιρείας. Ήδη το 2016 η Novartis κλήθηκε να πληρώσει 25 εκατομμύρια δολάρια προς τις ΗΠΑ αναφορικά με πρακτικές διαφθοράς και δωροδοκίας που είχαν ακολουθηθεί στην Κίνα προκειμένου να αυξήσει τις πωλήσεις της. Σύμφωνα με την αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (SEC – Securities and Exchange Comission), οι παραβιάσεις της νομοθεσίας φέρονται να πραγματοποιήθηκαν από το 2009 έως το 2013. Η Novartis είναι βέβαια έδρα που η έδρα της είναι στην Ελβετία, ωστόσο υπόκειται στον νόμο περί χρηματιστηριακών συναλλαγών του 1934. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι διατηρεί χρεόγραφα τα οποία τίθενται δημόσια υπό διαπραγμάτευση, άρα υπόκειται στο νόμο FCPA.
