Η παράσταση «Ανεπίδεκτη διόρθωσης» φωτίζει την ιστορία της δολοφονημένης δημοσιογράφου Αννας Πολιτκόφσκαγια.
Η ηθοποιός Τάνια Παλαιολόγου έριξε κάποτε το βλέµµα της στην εικόνα µιας Ρωσίδας δηµοσιογράφου, µε αφορµή την είδηση της οµηρίας στο Μπεσλάν από Τσετσένους αυτονοµιστές που στοίχισε τη ζωή σε 385 ανθρώπους το 2004. Η γυναίκα αυτή ταξίδεψε για να πάρει µέρος στις διαπραγµατεύσεις και κατά τη διάρκεια της πτήσης δηλητηριάστηκε. Αµέσως παρατήρησε πόσο ευγενική έµοιαζε η φυσιογνωµία της. Τι έκανε µέσα σε αυτήν τη φρίκη; Πώς αποφάσισε να πάρει µέρος σε αυτό το τερατώδες σκηνικό; Η άγρια δολοφονία της το 2006 στάθηκε αφορµή για να πει την ιστορία της πάνω στη σκηνή. Το όνοµα της; Αννα Πολιτκόφσκαγια. Μια παράσταση-ντοκιµαντέρ για την αξιοπρέπεια και την αλήθεια σε µια εποχή που οι δολοφονίες δηµοσιογράφων απασχολούν ξανά την επικαιρότητα και τα ανθρώπινα δικαιώµατα αµφισβητούνται εκ νέου ακόµη και σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Τι σε συγκίνησε στη µορφή της Αννας Πολιτκόφσκαγια;
Η φυσιογνωµία της µε συγκλόνισε. Οι γονείς της ήταν διπλωµάτες και τη µεγάλωσαν στη Νέα Υόρκη, σε καθεστώς απόλυτης ελευθερίας. Ασκώντας το επάγγελµα της δηµοσιογράφου στη Ρωσία ένιωθε ότι είναι υποχρεωµένη απέναντι στα παιδιά της να πει την αλήθεια και να µην αποσιωπήσει τα γεγονότα. Το καθεστώς της ανελευθερίας και της λογοκρισίας δεν τη σταµάτησε. Είχε επισκεφτεί πάνω από 40 φορές την Τσετσενία για να µελετήσει τον ρωσοτσετσενικό πόλεµο. Η έρευνά της ήταν καθολική.
Ασκούσε κριτική σε όλες τις πλευρές. Μέσα από τα γραπτά της φώναζε ότι αυτός ο άθλιος πόλεµος έπρεπε να σταµατήσει. Εβλεπε τον άνθρωπο στο πρόσωπο του Ρώσου στρατιώτη που γύριζε σακατεµένος από τον πόλεµο, στα θύµατα των τροµοκρατικών επιθέσεων, ακόµη και σε αυτούς που έκαναν ακρότητες βυθισµένοι στη φρίκη. Είχε γράψει άρθρα για τη συγκάλυψη από την εξουσία, για τα µεγάλα συµφέροντα σε σχέση µε τη γεωπολιτική θέση της Τσετσενίας, για τις πολιτικές διαµάχες.
Στη Ρωσία πώς αντιµετώπιζαν την έρευνά της;
Η αλήθεια είναι ότι δεν είχε αντίστοιχη αναγνώριση µε αυτήν που απέκτησε στην Ευρώπη και την Αµερική. Εκεί τη θεωρούσαν σπουδαία δηµοσιογράφο και δηµοσίευαν συχνά τα άρθρα της.
Πιστεύεις ότι οι προθέσεις των χωρών της ∆ύσης ήταν αγνές; Πώς στέκονται σήµερα απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώµατα;
Στις περισσότερες χώρες βλέπω ότι γίνονται απίστευτες ακρότητες και το σκηνικό φασιστικοποιείται. Τα πράγµατα ήταν καλύτερα παλιά σε σχέση µε τα ατοµικά δικαιώµατα και τις ελευθερίες, αλλά αρχίζουν να αλλάζουν επικίνδυνα. Εξάλλου, πρόσφατα δολοφονήθηκαν µέσα στην Ευρώπη τρεις δηµοσιογράφοι εξαιτίας της έρευνάς τους.
Επιστρέφοντας στην παράσταση, πώς δουλέψατε µε το ερευνητικό υλικό;
Η σκηνοθεσία του Μιχάλη Κοιλάκου έχει δώσει γρήγορο ρυθµό. Υπάρχουν οπτικό υλικό και ντοκουµέντα, αποσπάσµατα από συνεντεύξεις της Πολιτκόφσκαγια. Ενας Ρώσος αξιωµατικός τη συνάντησε κάποτε σε ένα χωριό στην Τσετσενία µέσα σε ένα τανκς. Θα χαρακτήριζα την παράσταση θέατρο-ντοκιµαντέρ. Η Αννα θα µπορούσε να είναι ακόµη ανάµεσά µας. Και ο θεατής δεν φεύγει στο τέλος µε βάρος στην καρδιά, αλλά µε προβληµατισµούς. Τι σηµαίνει να γράφεις για πράγµατα αδιέξοδα; Πόσο δύσκολο είναι να πεις την αλήθεια;
Ποιες είναι οι συνδέσεις µε τη σηµερινή πραγµατικότητα;
Η δολοφονία αυτή συνέβη πριν από δώδεκα χρόνια, όµως οι άνθρωποι εξακολουθούν να διώκονται για τα πιστεύω τους, για τις προτιµήσεις τους, για τη µοναδικότητά τους. Κάτι τέτοιο µπορεί να συµβεί ανά πάσα στιγµή και στη χώρα µας. Πρόσφατα, µε αφορµή τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, ακούσαµε ακόµη και συνθήµατα όπως «πρεζάκια και γκέι, δεν είστε αναγκαίοι». Εφριξα. Ολος ο κόσµος µού είναι απολύτως αναγκαίος. Τέτοια περιστατικά δείχνουν ότι είµαστε πολύ πίσω. Πόλεµοι, ακρότητες και παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωµάτων συµβαίνουν κάθε µέρα. Η τεράστια ελπίδα όµως είναι ότι υπήρχαν και θα υπάρχουν άνθρωποι που τολµούν να υπερασπιστούν την ύπαρξή τους, όπως η Αννα.
Πόσο δεµένη νιώθεις µε την Αννα; Της µοιάζεις;
Αισθάνοµαι πολύ περήφανη γι’ αυτή την παράσταση. ∆ίνω ζωή σε έναν άνθρωπο που δεν είναι πια εδώ, αλλά παραµένει φωτεινός οδηγός. Πιστεύω ότι δεν έχω την ευφυΐα, τη διορατικότητα και το σθένος της. Είναι όµως πολύ δυνατό πρότυπο. Πάντα έχω στο µυαλό µου ότι αν συµβεί µπροστά µου µια αδικία, οφείλω να αντιδράσω. Ας σταµατήσουµε να είµαστε θεατές, να µένουµε αµέτοχοι και να παρακολουθούµε.
Οι καλλιτέχνες έχουν σπάσει τη σιωπή;
Σίγουρα ανεβαίνουν σπουδαίες παραστάσεις. Ωστόσο εµείς οι ηθοποιοί, οι καλλιτέχνες, παραµένουµε νάρκισσοι, δεν µπαίνουµε σε βάθος στα πολιτικά πράγµατα. Η τέχνη ανοίγει έναν διάλογο. Εµένα µε αφορά αυτό. Η επικοινωνία µε ανθρώπους που είναι παρόντες. ∆εν θέλω άλλες κουβέντες µέσω υπολογιστών. Το θέατρο είναι διήγηση ιστοριών. Σαν να λες παραµύθια στα παιδιά σου. ∆εν υπάρχει καλύτερος τρόπος να µυηθείς στη ζωή.
Ποια από τις ιστορίες της Αννας σε συγκλόνισε περισσότερο;
Μετά τη σφαγή στο Μπεσλάν επέστρεψε στη Μόσχα χωρίς να πάρει µέρος στις διαπραγµατεύσεις, γιατί δηλητηριάστηκε. Σκοτώθηκαν παιδιά. Οταν τη ρώτησαν τι θα µπορούσε να είχε κάνει απάντησε: «∆εν έπρεπε να φάω και να πιω τίποτε».
INFO
Β’ Σκηνή του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας Σκηνοθεσία: Μιχάλης Κοιλάκος Παίζουν: Τάνια Παλαιολόγου, Μιχάλης Κοιλάκος
