Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι γρίφοι συνοδεύουν την ανθρώπινη αναζήτηση για γνώση. Ο λαβύρινθος του Μινώταυρου, ο γόρδιος δεσμός, η δίκαιη κούπα του Πυθαγόρα είναι παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι το παιχνίδι του μυαλού δεν αποτελεί απλώς μια μορφή διασκέδασης αλλά και μέσο εκπαίδευσης, φιλοσοφίας και επιστημονικής σκέψης. Οι γρίφοι μάς καλούν να δούμε τον κόσμο διαφορετικά, να καλλιεργήσουμε την περιέργεια και να αποκτήσουμε δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων – δεξιότητες κρίσιμες όχι μόνο για τις θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά αλλά και για τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα.
Και φέτος, στα στενά του Καστελλόριζου, ανάμεσα στα νεοκλασικά σπίτια με τα πολύχρωμα παράθυρα και τα κτίρια της περιόδου της Ιταλοκρατίας, στις αυλές που μοσχοβολούν γιασεμί και στο λιμάνι όπου το φως του ήλιου καθρεφτίζεται στα γαλάζια νερά, οι γρίφοι αποκτούν σάρκα και οστά. Για τέσσερις μέρες το νησί μετατρέπεται σε εργαστήρι ιδεών, σε έναν τόπο όπου παιδιά και μεγάλοι καλούνται να λύσουν τους δικούς τους γρίφους.
Να φτάσει στα παιδιά η γνώση
Η Ελένη Γραμματικοπούλου, επικοινωνιολόγος της επιστήμης και εκ των διοργανωτών του Φεστιβάλ Γρίφων, θυμάται την αρχή. «Ασχολούμαι με την επικοινωνία της επιστήμης εδώ και τριάντα χρόνια. Το 2019 γνώρισα τον Πανταζή Χούλη και συζητήσαμε τι μπορούμε να κάνουμε για τα παιδιά του Καστελλόριζου. Εγώ τότε είχα ήδη την ομάδα Science Reactors, επιστήμονες που παρουσιάζουν την επιστήμη με τη μορφή stand-up comedy. Το 2021 αποφασίσαμε να φέρουμε στο νησί μια μικρή ομάδα τεσσάρων ανθρώπων· τελικά ήρθαν πενήντα πέντε. Ετσι γεννήθηκε το πρώτο Φεστιβάλ Γρίφων» αναφέρει.
Μέσα σε πέντε χρόνια το φεστιβάλ εξελίχθηκε σε θεσμό, επεκτάθηκε στην Πάτρα, την Αθήνα και φέτος ένωσε δύο ακριτικές περιοχές με διοργάνωση στην Ξάνθη. «Στόχος μας είναι η γνώση να φτάνει στα παιδιά με διαφορετικούς τρόπους, πέρα από τα συνηθισμένα μαθησιακά εργαλεία. Ο Πανταζής χρησιμοποιεί τους γρίφους, εγώ την εμπειρία μου στην επικοινωνία της επιστήμης» συμπληρώνει.
Το φεστιβάλ φιλοξενεί μαθητές από το Καστελλόριζο, τη Ρόδο, την Κω, τη Σύμη, τη Χάλκη, αλλά και από σχολεία της Αθήνας. «Είναι συγκινητικό όταν, για παράδειγμα, έρχονται παιδιά από το 4ο Γυμνάσιο Ανω Λιοσίων για να παρουσιάσουν ένα παιχνίδι και να τραγουδήσουν ένα τραγούδι που έγραψαν για το φεστιβάλ. Θέλουμε η γνώση να είναι ισότιμα προσβάσιμη, είτε τα παιδιά ζουν σε μεγάλες πόλεις είτε σε ακριτικά νησιά» εξηγεί η Ελ. Γραμματικοπούλου. Παρά τη χαμηλή κρατική χρηματοδότηση, το φεστιβάλ στηρίζεται με εθελοντική δουλειά και ιδιωτικές χορηγίες. «Η αληθινή ανταμοιβή είναι όταν κατεβαίνουν τα παιδιά από το καράβι με μάτια λαμπερά και χαμόγελα. Αυτό μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε» λέει.
Από το Καστελλόριζο σε όλο τον κόσμο
Ο Πανταζής Χούλης, συνδιοργανωτής και δημιουργός του Μουσείου Γρίφων, κουβαλά τη δική του προσωπική ιστορία: «Γεννήθηκα στην Αυστραλία, αλλά όταν ήμουν έξι χρόνων εγκατασταθήκαμε με τους γονείς μου στο Καστελλόριζο. Από τότε αγάπησα το νησί. Γύρισα στην Αυστραλία, έγινα πανεπιστημιακός, αλλά πάντα σκεφτόμουν να επιστρέψω».
Το 2020 ίδρυσε το Μουσείο Γρίφων, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, με περισσότερα από 5.000 εκθέματα. Το μουσείο δεν θυμίζει τυπικό εκθεσιακό χώρο. Στο εσωτερικό του ξύλινοι λαβύρινθοι, περίπλοκα παζλ και μηχανισμοί με κρυμμένα μυστικά καλούν τον επισκέπτη να τα αγγίξει, να πειραματιστεί. Στις αυλές ακούγεται το γέλιο των παιδιών που προσπαθούν να ανοίξουν έναν «απείθαρχο» κύβο ή να λύσουν μια σπαζοκεφαλιά με σχοινιά.
Για τον Π. Χούλη οι γρίφοι είναι εργαλείο εκπαίδευσης και κοινωνικής παρέμβασης: «Τα μαθηματικά δεν είναι δύσκολα, είναι το πιο εύκολο μάθημα – αρκεί να διδάσκονται μέσα από γρίφους». Συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το «Play for parents» που ενθαρρύνει τα παιδιά να απομακρυνθούν από τις οθόνες και να ασχοληθούν με την επίλυση γρίφων. Παράλληλα, μελετά τη χρήση γρίφων στην καταπολέμηση της άνοιας. Το όραμά του: μια νέα επιστήμη, η «Γριφολογία», που θα γεννηθεί στο Καστελλόριζο και θα εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
Η πρόκληση της τεχνητής νοημοσύνης
Ο καθηγητής Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΠΑ Γιάννης Ιωαννίδης φέρνει στο τραπέζι έναν από τους πιο σύγχρονους «γρίφους»: την τεχνητή νοημοσύνη AI. «Η μεγαλύτερη πρόκληση δεν είναι μόνο τεχνολογική. Είναι η κατανόηση του πλαισίου στο οποίο χρησιμοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη. Αν δεν βάλουμε σωστό θεσμικό και ηθικό πλαίσιο, κινδυνεύουμε. Αν το κάνουμε, θα είναι ένα εργαλείο όπως όλα τα άλλα». Ο ίδιος στέκεται στην αξία της εκπαίδευσης: «Η κοινωνία πρέπει να ενημερωθεί για το τι είναι η AI τι μπορεί να προσφέρει, τι πρέπει να φοβόμαστε, μα κυρίως τι δεν πρέπει να φοβόμαστε». Και προσθέτει ότι η τεχνολογία χρειάζεται τη συμβολή τόσο των θετικών όσο και των ανθρωπιστικών επιστημών, ακόμη και της τέχνης.
Μεταξύ καινοτομίας και βιωσιμότητας
Η δρ Αθανασία Αθανασίου, επικεφαλής της Ομάδας Εξυπνων Υλικών στο Ιταλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στη Γένοβα, θα ανοίξει το φεστιβάλ με την ομιλία «Τα υλικά του αύριο για έναν καλύτερο πλανήτη». Εξηγεί ότι τα έξυπνα και βιώσιμα υλικά αλλάζουν ιδιότητες ανάλογα με το περιβάλλον, ενισχύουν την κυκλική οικονομία και προστατεύουν το περιβάλλον. Παρουσιάζει πρωτοποριακές εφαρμογές, όπως βιοδιασπώμενα ηλεκτρονικά που ανακυκλώνονται στο τέλος της ζωής τους.
Το Φεστιβάλ Γρίφων του Καστελλόριζου αποτελεί μια υπενθύμιση ότι η γνώση μπορεί να ανθίσει και στις πιο απομακρυσμένες γωνιές της Ελλάδας, ότι οι γρίφοι δεν είναι μόνο παιχνίδι αλλά και μέσο κατανόησης του κόσμου.
INFO
Περισσότερες πληροφορίες εδώ
