Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Athens Baroque Festival Αναστασία Μηλιώρη μιλάει για τη ξεχωριστή γιορτή του μπαρόκ στην Αθήνα.
Η Αθήνα αποτελεί οικιστικό συνονθύλευμα διάφορων αρχιτεκτονικών ρευμάτων και κοινωνικών αντιλήψεων και πρακτικών: σε μια τυχαία βόλτα σε οποιαδήποτε συνοικία ή γειτονιά της πόλης συναντάς στοιχεία νεοκλασικισμού, εκλεκτικισμού, μοντερνισμού, Μπάουχαους, εργολαβίστικης αρπαχτής. Οσο κι αν προσπαθήσετε δεν θα βρείτε στοιχεία μπαρόκ αισθητικής στον οικιστικό ιστό- ίσως μόνο ελάχιστα, ενταγμένα σε κακόγουστα οικοδομικά συμφύρματα στα οποία έχει αποτυπωθεί η αποθέωση του νεοπλουτίστικου κακού γούστου.
Ετσι ένα φεστιβάλ που σκοπό έχει να αναδείξει τη μουσική της εποχής του μπαρόκ, όπως και την παλαιότερη του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, ίσως μοιάζει με ξένο, εμβόλιμο σώμα στον κορμό μιας πόλης που χειρίζεται το μπαρόκ μόνο για λόγους εύκολου εντυπωσιασμού. Είναι έτσι τα πράγματα ή υπάρχει και μια αθέατη πλευρά την οποία με δυσκολία μπορούμε να προσεγγίσουμε; «Κάθε φεστιβάλ είναι μια γιορτή που καλεί όσους θέλουν να γιορτάσουν. Τα τελευταία δέκα χρόνια στην Ελλάδα παρατηρείται από ανθρώπους διάφορων ηλικιών αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα μουσικά είδη που περικλείει η παλαιά μουσική. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο σε επίπεδο παρατήρησης και ακρόασης συναυλιών αλλά και σε εκείνο της ενασχόλησης και των σπουδών. Στην Ευρώπη φυσικά υπάρχουν εδώ και δεκαετίες φεστιβάλ μπαρόκ/παλαιάς μουσικής με πολύ μεγάλο και φανατικό κοινό. Το Athens Baroque Festival είναι ένα όραμα νέων ανθρώπων που ασχολούνται με αυτήν τη μουσική και πιστεύουν στην ομορφιά και τη διαχρονικότητά της» λέει στο Documento η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ Αναστασία Μηλιώρη.
Μάθημα ιστορίας μέσα από μουσικούς κώδικες
Η παλαιά μουσική απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε κοινό που έχει εκπαιδευτεί να ακούει ήχους που έρχονται από τα βάθη των ευρωπαϊκών αιώνων. Ωστόσο μέσα από τα ηχοχρώματα και τις ιδιαιτερότητες κάθε μουσικής εποχής μπορούμε να ανιχνεύσουμε τις κοινωνικές και ιστορικές μεταβολές που λάμβαναν χώρα σε διαφορετικές περιόδους και να κάνουμε τις απαιτούμενες αναγωγές στο σήμερα. «Είναι εντυπωσιακό πόσο καλά η μουσική αποτυπώνει την εποχή της. Στα βασικά χαρακτηριστικά της τέχνης του μπαρόκ, ας πούμε, ανήκουν η αντιφατικότητα και η αντιθετικότητα, η πολλαπλότητα και η κινητικότητα, ο δυναμισμός και η υπερβατικότητα, η μόνιμη αναζήτηση της υπερβολής, της θεατρικότητας και του εντυπωσιασμού. Ολα αυτά δεν είναι παρά αποτύπωση μιας εποχής που συνδύασε τη θρησκευτική ευλάβεια με τη μισαλλοδοξία, τη μοναρχική αίγλη με τη μαζική εξαθλίωση, την τεχνολογική ανάπτυξη με την οικονομική κρίση, το δουλεμπόριο με τη φιλοσοφία του κριτικού ορθολογισμού, την αχαλίνωτη φαντασία με το αυστηρότερο μέλημα ταξινόμησης και επιβολής τάξης. Και αν το καλοσκεφτούμε, από τη συνύπαρξη όλων αυτών των αντιθέσεων γεννήθηκε η νεότερη Ευρώπη και έδωσε τη δική της οπτική στο παρελθόν» υποστηρίζει η κ. Μηλιώρη.
Σε αυτή την περίπτωση, λοιπόν τα μουσικά είδη που θα παρουσιαστούν στο 3ο Athens Baroque Festival με πανόραμα της ευρωπαϊκής ιστορίας από τον ύστερο Μεσαίωνα έως και τον καιρό του μπαρόκ. Αυτό που φαίνεται να λείπει είναι η γείωση με το σήμερα. Ή μήπως δεν είναι έτσι; «Οπως τα κείμενα μεγάλων τραγικών ποιητών και μεγάλων φιλοσόφων του παρελθόντος συγκλονίζουν με τη δύναμή τους τον σύγχρονο άνθρωπο -τόσο για τα νοήματα με τα οποία καταπιάνονται όσο και για την ευφυΐα με την οποία χειρίζονται τη γλώσσα-, αντίστοιχα ασκούν δύναμη και επιρροή επάνω μας σήμερα τα μουσικά κείμενα της εποχής του μπαρόκ. Σε μουσικό αλλά και φιλοσοφικό επίπεδο μέσα από τις αναρίθμητες μουσικές της εποχής αισθανόμαστε τη διαχρονικότητα, τις αρχέγονες καταβολές και μια πανανθρώπινη διάσταση. Ποτέ άλλωστε στην ιστορία της μουσικής δεν υπήρξαν τόσο πολλά αριστουργήματα μαζεμένα όσο σε αυτή την περίοδο. Κάτι ακόμη που πρεσβεύει η ιστορική ερμηνεία είναι η πρωτοβουλία στην εκτέλεση από κάθε καλλιτέχνη. Να πούμε πως παρατηρείται ότι οι μουσικοί που καταπιάνονται με την παλαιά μουσική ανά τον κόσμο είναι ιδιαιτέρως ενημερωμένοι και πολυδιάστατοι και όχι απλώς οργανοπαίχτες ή τραγουδιστές» υποστηρίζει η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ.
Τα μουσικά μονοπάτια μας οδηγούν στην αυτογνωσία
Ενα από τα ενδιαφέροντα ταξίδια που υπόσχεται το φετινό φεστιβάλ είναι αυτό στη σεφαραδίτικη μουσική. Ως γνωστόν, η πιο ευημερούσα κοινότητα Σεφαραδιτών στον ευρωπαϊκό χώρο και ιδιαίτερα στα Βαλκάνια ήταν εκείνη της Θεσσαλονίκης. Μπορούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε την παλαιά μουσική και ως μέσο εξοικείωσης με την ιστορία του τόπου μας και αποδοχής εκ μέρους μας της ιστορικής αλήθειας; «Αυτό θα μας το περιγράψουν καλύτερα οι δύο από τους τέσσερις μουσικούς του συνόλου Ensemble Mezzo που είναι Σεφαραδίτες, γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στη Θεσσαλονίκη. Η ιστορική αλήθεια, πάντως, είναι ζητούμενο για τους ερμηνευτές και τους ερευνητές της παλαιάς μουσικής αλλά και για τους λάτρεις της».
Στις τρεις μέρες του Athens Baroque Festival θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε το Artemandoline Baroque Ensemble από το Λουξεμβούργο, το Mezzo Ensemble από το Ισραήλ και άλλους καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη, ενώ θα διοργανωθούν δύο διαλέξεις με τον Δημήτρη Κούντουρα («Vergine bella: Μαριανισμός και μεσαιωνική μουσική») και την Ευαγγελία Κοψαλίδου («Η βιόλα ντα γκάμπα στην Ευρώπη τον 17ο & 18ο αιώνα»).
Το πρόγραμμα του τριημέρου
Παρασκευή 27/9
20.00, «Il viaggio musicale – Focus on the concerto»
Artemandoline Baroque Ensemble (Λουξεμβούργο)
• Juan Carlos Muñoz, μπαρόκ μαντολίνο & καλλιτεχνική διεύθυνση • Mari Fe Pavón, μπαρόκ μαντολίνο & καλλιτεχνική διεύθυνση • Manuel Muñoz, μπαρόκ κιθάρα • Alla Tolkacheva, μπαρόκ μαντολίνο, μάντολα & μαντολόνε • Jean-Daniel Haro, βιόλα ντα γκάμπα • Jean-Christophe Leclère, τσέμπαλο
Σάββατο 28/9
20.00, «Mediterranean blend»
Ensemble Mezzo (Ισραήλ)
• Ye’ela Avital, σοπράνο • Doret Florentin, φλάουτα με ράμφος • Gideon Brettler, μπαρόκ κιθάρα • Davina Florentin, κρουστά
Κυριακή 29/9
18.30, Διάλεξη του Δημήτρη Κούντουρα
«Vergine bella: Μαριανισμός και μεσαιωνική μουσική»
19.00, «Songs for the lady»
Ηλέκτρα Παπασιμάκη (σοπράνο) & Stefanie Köpfler-Bertels (όργανο)
20.30 Διάλεξη της Ευαγγελίας Κοψαλίδου
«Η βιόλα ντα γκάμπα στην Ευρώπη τον 17ο & 18ο αιώνα»
21.00 «Les voix humaines – Human voices»
• Αγγελος Ρεπαπής, βιόλα ντα γκάμπα • Νίκος Παναγιωτίδης, θεόρβη – μπαρόκ κιθάρα
INFΟ
27-28/9, Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών