Στους πρώην υπουργούς Αγροτικής Ανάπτυξης Μάκη Βορίδη και Λευτέρη Αυγενάκη, αναφέρθηκαν στις καταθέσεις τους στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, οι πρώην πρόεδροι του ΟΠΕΚΕΠΕ, Γρηγόρης Βάρρας και Ευάγγελος Σημανδράκος. Άφησαν να εννοηθεί ότι κατά την άσκηση των υπουργικών τους καθηκόντων, “υποστήριξαν μέλη του ΔΣ του ΟΠΕΚΕΠΕ τα οποία ενήργησαν κατά παράβαση των κανόνων ορθής διαχείρισης των κοινοτικών πόρων”.
Οι ένορκες αυτές καταθέσεις, υπήρξαν καθοριστικές. Όπως προκύπτει από το διαβιβαστικό της Ευρ. Εισαγγελίας για τον ΟΠΕΚΕΠΕ προς τη Βουλή, υπήρξαν “έντονες ενδείξεις ότι μέλη της Διοίκησης του ΟΠΕΚΕΠΕ προσπαθούν να παρακάμψουν διαδικασίες ελέγχου, και ακόμη να τιμωρήσουν υπαλλήλος που θεωρούν υπεύθυνους για τους ελέγχους”. Και πως αυτό έγινε ή με δική τους πρωτοβουλία ή κατ’ εντολήν υπουργών για εκλογική επιρροή!
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία μάλιστα διαμαρτύρεται εκ νέου για τον νόμο περί ευθύνης υπουργών βάσει του άρθρου 86 του Συντάγματος, αναφέροντας: “η ειδική διαδικασία που θεσπίζεται από το Σύνταγμα της Ελλάδας επηρεάζει στην πράξη και τη δυνατότητα της EPPO να διερευνά και να ασκεί δίωξη για αδικήματα που εμπίπτουν στην ουσιαστική της αρμοδιότητα και διαπράττονται από μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου της Ελλάδας”.
Να σημειωθεί ακόμη πως, μεταξύ άλλων, γίνεται αναφορά σε πιθανή εμπλοκή του τεχνικού συμβούλου του ΟΠΕΚΕΠΕ, δηλαδή της Neuropublic και της GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο του διαβιβαστικού της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας προς τη Βουλή για τον ΟΠΕΚΕΠΕ:
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΑ
Αρ. 1757/2025
– 16 Ιουνίου 2025, Λουξεμβούργο
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΙΜΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΣΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Άρθρο 34(1) του Κανονισμού της EPPO
Άρθρο 57 του Εσωτερικού Κανονισμού Διαδικασίας
Το Μόνιμο Τμήμα 10, αποτελούμενο από τον Yves VAN DEN BERGE (Πρόεδρο του Τμήματος), την Anne PANTAZI | AMPROU και τον Martin BRESMAN (μόνιμα μέλη), καθώς και τον Nikalaas PASCHALIS (Εποπτεύοντα Ευρωπαίο Εισαγγελέα),
Έχοντας υπόψη τον Κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939 του Συμβουλίου της 12ης Οκτωβρίου 2017 («Κανονισμός της EPPO»), και ιδίως το Άρθρο 34(1), καθώς και τον Εσωτερικό Κανονισμό Διαδικασίας που υιοθετήθηκε από το Κολέγιο της EPPO στις 12 Οκτωβρίου 2020 («IRP»), όπως τροποποιήθηκε, και ιδίως το Άρθρο 57,
Έχοντας υπόψη την πρόταση των Ευρωπαίων Αντιπροσώπων Εισαγγελέων Ευγενίας ΚΥΒΕΛΟΥ και Ελένης ΣΙΣΚΟΥ, η οποία υποβλήθηκε στις 13 Ιουνίου 2024, για την παραπομπή της υπόθεσης 1757/2025 στις εθνικές αρχές,
Έχοντας εξετάσει ότι κατά τη διάρκεια της έρευνας προέκυψαν αποδεικτικά στοιχεία…
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διαμαρτύρεται για το άρθρο 86 του Συντάγματος
Για όλους αυτούς τους λόγους, η PC καταλήγει ότι η ειδική διαδικασία που θεσπίζεται από το Σύνταγμα της Ελλάδας επηρεάζει στην πράξη και τη δυνατότητα της EPPO να διερευνά και να ασκεί δίωξη για αδικήματα που εμπίπτουν στην ουσιαστική της αρμοδιότητα και διαπράττονται από μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου της Ελλάδας.
Σε μια τέτοια περίπτωση, η PC αποφασίζει να εφαρμόσει αναλογικά το Άρθρο 34(1) του Κανονισμού της EPPO και να παραπέμψει την υπόθεση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, την εθνική αρχή που έχει την εξουσία να διερευνά και να ασκεί δίωξη στους υπόπτους της παρούσας υπόθεσης.
Για τους παραπάνω λόγους,
Η PC,
ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΤΑ ΕΞΗΣ
ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ να παραπέμψει την υπόθεση I.757/2024 στις αρμόδιες εθνικές αρχές.
Μετά την υιοθέτηση, η απόφαση αυτή θα εφαρμοστεί από τον EDP σύμφωνα με τις απαιτήσεις της εθνικής νομοθεσίας, ο οποίος θα προβεί στις απαραίτητες κοινοποιήσεις σύμφωνα με το Άρθρο 34(8) του Κανονισμού της EPPO.
Βεβαιώνω ότι η EPPO εξέδωσε την απόφαση στη γλώσσα της εθνικής διαδικασίας ως το αυθεντικό κείμενο του εγγράφου.
PC 10 Πρόεδρος,
Yves VAN DEN BERGE
ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΣΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Άρθρο 34 του Κανονισμού της EPPO
Άρθρο 57 του Εσωτερικού Κανονισμού Διαδικασίας
Οι διαχειριζόμενοι Ευρωπαίοι Αντιπρόσωποι Εισαγγελείς, Ευγενία Κυβέλου και Ελένη Σίσκου,
Λαμβάνοντας υπόψη τον Κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939 του Συμβουλίου της 12ης Οκτωβρίου 2017 (“Κανονισμός της EPPO”), ιδίως το Άρθρο 34 αυτού, και τον Εσωτερικό Κανονισμό Διαδικασίας που υιοθετήθηκε από το Κολλέγιο της EPPO στις 12 Οκτωβρίου 2020, καθώς και τις επακόλουθες τροποποιήσεις, ιδίως το
Άρθρο 57,
Έχοντας εξετάσει ότι:
1. Ιστορικό της υπόθεσης:
Η παρούσα υπόθεση προέρχεται από την υπόθεση I.001299/2024, την οποία αποφασίσαμε να διαχωρίσουμε με αποκλειστικό σκοπό την άμεση αποστολή αποδεικτικών στοιχείων που προέκυψαν κατά την πορεία της έρευνας, στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, σύμφωνα με το Άρθρο 86 (1)(2) του Ελληνικού Συντάγματος. Τα στοιχεία αυτά αφορούν δύο πρώην Υπουργούς Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και αδικήματα που φέρονται να τελέστηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Το εύρος της έρευνας είναι αρκετά ευρύ· επομένως, θα αναφερθούμε μόνο στα αποδεικτικά και νομικά στοιχεία της υπόθεσης στον βαθμό που είναι απαραίτητος για τους σκοπούς της παρούσας πρότασης.
Η έρευνα αφορά, μεταξύ άλλων, καταγγελίες σύμφωνα με τις οποίες, κατά την περίοδο 2019 έως 2022, σημαντικός αριθμός ατόμων παρουσιάστηκε ψευδώς ως νέοι ή νέες αγρότες, ιδιοκτήτες ή κυρίως ενοικιαστές μεγάλων εκτάσεων βοσκοτόπων, με σκοπό την απόκτηση δικαιωμάτων ενίσχυσης από το εθνικό απόθεμα. Οι βοσκότοποι αυτοί βρίσκονταν συχνά μακριά από τον τόπο κατοικίας των αιτούντων και ήταν ως επί το πλείστον δημόσια γη που είχε διατεθεί αποκλειστικά για χρήση από κτηνοτρόφους χωρίς ιδιόκτητη γεωργική γη. Τα επόμενα έτη, έως το 2024, τα ίδια άτομα φέρονται να υπέβαλαν ψευδείς δηλώσεις ζωικού κεφαλαίου και να ζήτησαν τη διάθεση της αντίστοιχης δημόσιας γης για ενεργοποίηση και διατήρηση των δικαιωμάτων τους.
Η φερόμενη ως δόλια κατανομή δικαιωμάτων πληρωμής από το εθνικό απόθεμα οργανώθηκε με συστηματικό τρόπο και σε ιδιαίτερα μεγάλη κλίμακα από εγκληματικές ομάδες που περιελάμβαναν μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και άλλα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, στελέχη του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, υπαλλήλους του Τεχνικού Συμβούλου του ΟΠΕΚΕΠΕ, καθώς και ιδιοκτήτες Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων, μέσω των οποίων υποβάλλονται αιτήσεις για επιδοτήσεις.
Όσον αφορά τη νομική κατάταξη των παραπάνω ισχυρισμών, εξετάζονται τα εξής αδικήματα:
i) Υπεξαίρεση σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Άρθρο 22(1) του Κανονισμού της EPPO, 4(3) στοιχ. β της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/1371.
ii) Συνδρομή σε υπεξαίρεση κατά των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ – Άρθρο 22(1) του Κανονισμού της EPPO, 5(1), 4(3) στοιχ. β της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/1371.
iii) Υποκίνηση στη διάπραξη των παραπάνω αναφερόμενων αδικημάτων – Άρθρο 22(1) του Κανονισμού της EPPO, 5(1), 4(3) στοιχ. β της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/1371.
iv) Συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση με στόχευση στα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ – Άρθρο 22(2) του Κανονισμού της EPPO.
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ είναι η Ελληνική Αρχή Πληρωμών για τα καθεστώτα ενισχύσεων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ). Πρόκειται για νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου που λειτουργεί από το 2001 για το δημόσιο συμφέρον, εποπτευόμενο και ελεγχόμενο από τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Σύμφωνα με την Εθνική Νομοθεσία:
Απιστία κατά των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, τελούμενη από κοινού και κατ’ επανάληψη, με ζημία άνω των 120.000 ευρώ [Άρθρα 26α, 27, 94, 98, 390(1)β-α Ποινικού Κώδικα και 24(4), 26(1)(3) του Νόμου 4689/2020].
Συνεργεία στην απιστία κατά των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, με τα ίδια χαρακτηριστικά.
Υποκίνηση στην απιστία, με τα ίδια χαρακτηριστικά.
Εγκληματική οργάνωση με σκοπό τη διάπραξη των παραπάνω αδικημάτων – Άρθρα 26α, 27, 187(1) ΠΚ.
Υποσημείωση:
Η εποπτεία, ως ευρύτερη έννοια από τον έλεγχο, περιλαμβάνει παρακολούθηση, διατύπωση γνώμης, υποδείξεις, γνώση των δραστηριοτήτων του Φορέα. Ο έλεγχος αφορά την άμεση παρέμβαση του κράτους, π.χ. ως προς τη νομιμότητα, τα οικονομικά ή επιστημονικά στοιχεία.
Ο πρόεδρος και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου διορίζονται επίσης, και καθορίζονται οι αρμοδιότητες των Αντιπροέδρων.
Σύμφωνα με το άρθρο 14 του Ν. 2637/1998, όπως ισχύει, ο ΟΠΕΚΕΠΕ είναι η ελληνική Αρχή Πληρωμών, υπεύθυνη για τη διαχείριση δαπανών που χρηματοδοτούνται από το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ, στο πλαίσιο του Δικαίου της Ένωσης και της εθνικής νομοθεσίας, με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση παρατυπιών, καθώς και την ανάκτηση ποσών που καταβλήθηκαν παρανόμως.
Τα διοικητικά όργανα του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι το Διοικητικό Συμβούλιο και ο Πρόεδρος αυτού (Άρθρο 18 Ν. 2637/1998).
Ο Φορέας έχει κεντρική υπηρεσία και έξι περιφερειακές διευθύνσεις. Η κεντρική υπηρεσία περιλαμβάνει Διευθύνσεις: Πληροφορικής, Τεχνικών Ελέγχων, Άμεσων Ενισχύσεων & Αγοράς, Αγροτικής Ανάπτυξης & Αλιείας, Αγροτικών Πληρωμών, Διοικητικής & Οικονομικής Υποστήριξης, και Εσωτερικού Ελέγχου.
Σύμφωνα με την ΥΑ 132537 (ΦΕΚ Β’ 684/28.04.2011), εγκρίνεται ο Κανονισμός Λειτουργίας του ΟΠΕΚΕΠΕ. Η Διεύθυνση Τεχνικών Ελέγχων είναι αρμόδια, μεταξύ άλλων, για εξέταση αιτημάτων, σχεδιασμό και αξιολόγηση τεχνικών ελέγχων. Η Διεύθυνση Άμεσων Ενισχύσεων και Αγοράς είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση των ενισχύσεων, έκδοση πληρωμών, έλεγχο εγγράφων και προτάσεις ανάκτησης αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών.
Κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, οι υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο Πρόεδρος και τα μέλη του ΔΣ, υπό την εποπτεία και έλεγχο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, εφαρμόζουν τη σχετική ενωσιακή αγροτική νομοθεσία.
Σε σχέση με τον ουσιώδη χρόνο της παρούσας έρευνας, εφαρμόζεται κυρίως ο Κανονισμός (ΕΕ) 1307/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Δεκεμβρίου 2013 για τους κανόνες άμεσων ενισχύσεων στο πλαίσιο της ΚΑΠ.
Ο Κανονισμός (ΕΕ) 1306/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Δεκεμβρίου 2013 αφορά τη χρηματοδότηση, διαχείριση και παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής και καταργεί προηγούμενους κανονισμούς (EEC 352/78, EC 165/94, EC 2799/98, κ.ά.). Από την περίοδο της ΚΓΠ 2023–2027, ισχύει ο Κανονισμός (ΕΕ) 2021/2116 για τη χρηματοδότηση, διαχείριση και παρακολούθηση της ΚΑΠ, καταργώντας τον Κανονισμό (ΕΕ) 1306/2013.
Μεταξύ των κανόνων που επιβάλλει η ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι και η διάταξη για καταστρατήγηση, σύμφωνα με το Άρθρο 60 του Κανονισμού 1306/2013, η οποία αναφέρει ότι:
«Χωρίς να θίγονται ειδικές διατάξεις, κανένα πλεονέκτημα που προβλέπεται από τον τομεακό αγροτικό κανονισμό δεν πρέπει να χορηγείται σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, για το οποίο αποδεικνύεται ότι οι συνθήκες για την απόκτηση του πλεονεκτήματος δημιουργήθηκαν τεχνητά, κατά παράβαση των στόχων της νομοθεσίας».
Αυτή η διάταξη ουσιαστικά επαναλαμβάνει το Άρθρο 29 του Κανονισμού 1782/2003, το οποίο αποτυπώνει τη νομολογία σύμφωνα με την οποία δεν είναι δυνατή η επίκληση του ενωσιακού δικαίου με δόλιο ή καταχρηστικό τρόπο.
Επιπλέον, προκύπτει ότι οι κανόνες ορθής διαχείρισης των καθεστώτων ενισχύσεων που χρηματοδοτούνται από το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ ορίζονται στα Άρθρα 58 και 59 του Κανονισμού 1306/2013. Αυτά επιβάλλουν στα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποτελεσματική πρόληψη της απάτης, ειδικά σε περιοχές υψηλού κινδύνου, να δρουν αποτρεπτικά λαμβάνοντας υπόψη το κόστος και τα οφέλη, να ανιχνεύουν και να διορθώνουν παρατυπίες, να επιβάλλουν κυρώσεις που να είναι αποτελεσματικές, αποτρεπτικές και αναλογικές σύμφωνα με το ενωσιακό ή, ελλείψει αυτού, το εθνικό δίκαιο· και, εφόσον χρειάζεται, να ανακτούν αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά με τόκο και να προσφεύγουν νομικά για το σκοπό αυτό.
Υποσημείωση:
Το Δικαστήριο της ΕΕ έχει ήδη αποφανθεί ότι για να διαπιστωθεί καταχρηστική πρακτική απαιτείται:
Συνδυασμός αντικειμενικών συνθηκών κατά τις οποίες, παρά την τυπική συμμόρφωση με τους κανόνες, ο σκοπός αυτών δεν έχει επιτευχθεί· και
Υποκειμενική πρόθεση του ενδιαφερόμενου να αποκομίσει πλεονέκτημα από το δίκαιο της ΕΕ δημιουργώντας τεχνητά τις απαιτούμενες συνθήκες. (Υπόθεση Slancheva, C-434/12)
Οι μόνιμοι βοσκότοποι στην Ελλάδα είναι κυρίως δημόσια (κρατική) γη. (Βλ. αιτιολογική σκέψη 6 της ΥΑ 221/22172/ΦΕΚ Β 3464/23-12-2014 για την “εφαρμογή της διάθεσης επιλέξιμων δημόσιων βοσκοτόπων σε αγρότες που δηλώνουν κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις στο ΟΣΔΕ για το έτος 2014”).
Μέχρι το 2009, η διαχείριση των βοσκοτόπων αυτών είχε ανατεθεί στις τοπικές αρχές, οι οποίες τους διέθεταν στους κτηνοτρόφους της περιοχής ανάλογα με το ζωικό τους κεφάλαιο.
Το 2009, ο ΟΠΕΚΕΠΕ εφάρμοσε το πρώτο σύστημα εντοπισμού αγροτεμαχίων (LPIS), δηλαδή μια χωρική βάση δεδομένων για την ταυτοποίηση και διαχείριση αγροτεμαχίων στο πλαίσιο των άμεσων ενισχύσεων της ΚΑΠ. Έτσι, η κατανομή των δημόσιων μόνιμων βοσκοτόπων στους κτηνοτρόφους έπρεπε να γίνεται μέσω του LPIS, με γεωχωρική απεικόνιση.
Αυτό ανέδειξε τις αποκλίνουσες απόψεις μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τον ορισμό του «μόνιμου βοσκότοπου», κατά το σημείο 2 της παραγράφου 1 του Άρθρου 2 του Κανονισμού 796/2004 και το Άρθρο 2(γ) του Κανονισμού 1120/2009.
Υποσημειώσεις σχετικών ορισμών:
Κανονισμός 796/2004 (Άρθρο 2): «Μόνιμος βοσκότοπος» είναι γη που χρησιμοποιείται για καλλιέργεια χόρτων ή άλλων ποωδών φυτών, φυσικά ή με σπορά, και δεν περιλαμβάνεται σε αμειψισπορά για τουλάχιστον 5 έτη. Εξαιρούνται εκτάσεις σε καθεστώτα απόσυρσης γης και προγράμματα περιβαλλοντικής προστασίας.
Κανονισμός 1120/2009 (Άρθρο 2): Ορίζει επίσης το «μόνιμο βοσκότοπο» ως γη με ποώδη βλάστηση για τουλάχιστον 5 έτη εκτός αμειψισποράς, συμπεριλαμβανομένων χόρτων ή άλλων ποωδών φυτών είτε φυσικά είτε καλλιεργημένων.
Σύμφωνα με την ερμηνεία της Γενικής Διεύθυνσης Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (DG Agri), ως «μόνιμοι βοσκότοποι» εντός του εφαρμοστέου ενωσιακού δικαίου θεωρούνται μόνο οι περιοχές που καλύπτονται από χόρτα και ποώδη φυτά, αποκλείοντας περιοχές με ξυλώδη φυτά ή θάμνους που χαρακτηρίζουν τον λεγόμενο «Μεσογειακού τύπου» βοσκότοπο.
Τα επόμενα χρόνια, η Επιτροπή, επιμένοντας σε αυτή την ερμηνεία, διενήργησε τρεις ελέγχους για τις δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν από την Ελληνική Δημοκρατία στο πλαίσιο πληρωμών περιοχής για τα έτη αιτήσεων 2009–2013. Στο τέλος των διαδικασιών αξιολόγησης, η Επιτροπή επέβαλε στην Ελλάδα κατ’ αποκοπή διορθώσεις ύψους άνω των 460 εκατομμυρίων ευρώ, κυρίως λόγω αδυναμιών στον ορισμό των επιλέξιμων μόνιμων βοσκοτόπων, όπως αυτός υιοθετήθηκε από τη DG Agri.
Η επιμονή της Επιτροπής στην εσφαλμένη αυτή ερμηνεία και εφαρμογή της σχετικής ενωσιακής νομοθεσίας οδήγησε τις ελληνικές αρχές στην εκπόνηση Σχεδίου Δράσης, που εγκρίθηκε το 2012 και ολοκληρώθηκε το 2014. Αυτό οδήγησε σε μείωση σχεδόν 50% της επιλέξιμης έκτασης βοσκοτόπων, παρά τις αντιρρήσεις της ελληνικής πλευράς για τον παραπάνω ορισμό.
Ο Μόσχος Κορασίδης, πρώην Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, δήλωσε ότι μέχρι το τέλος του 2014, λόγω του παραπάνω αποκλεισμού περίπου 1.000.000 εκταρίων από τους επιλέξιμους βοσκοτόπους στο LPIS του ΟΠΕΚΕΠΕ, οι ελληνικές αρχές χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν άμεσα το πρόβλημα μεγάλου αριθμού πραγματικών κτηνοτρόφων που δεν μπορούσαν να ενεργοποιήσουν τα δικαιώματα πληρωμής τους.
Ο ίδιος αναφέρει, όπως και ο Γρηγόρης Βαρράς (πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ), ότι η μείωση των επιλέξιμων βοσκοτόπων στο LPIS εκτιμήθηκε στα 1.400.000 εκτάρια. Το πρόβλημα επηρέασε κυρίως αγρότες σε ορεινές περιοχές, όπου επικρατεί ο «Μεσογειακού τύπου» βοσκότοπος και όπου έπρεπε να βρεθεί επιλέξιμη γη σε γειτονικές περιοχές.
Στο πλαίσιο αυτό, τον Δεκέμβριο του 2014, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γεώργιος Καρασμάνης, εξέδωσε την απόφαση 221/22172/2014 (ΦΕΚ Β’ 3464/23-12-2014) για την «εφαρμογή της κατανομής επιλέξιμων δημόσιων βοσκοτόπων σε αγρότες που δηλώνουν κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις στο ΟΣΔΕ».
Υποσημείωση:
Ο όρος «ποώδης βλάστηση» περιλαμβάνει όλα τα ποώδη φυτά που υπάρχουν φυσικά σε φυσικούς βοσκότοπους ή περιλαμβάνονται συνήθως σε μείγματα σπόρων για βοσκοτόπια ή λιβάδια.
Το «Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου για το έτος 2014» αποτελεί την πρώτη υπουργική απόφαση για την αποκαλούμενη «τεχνική λύση». Οι δύο Γενικοί Γραμματείς του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Δημήτριος Μελάς και Μόσχος Κορασίδης, υπέγραψαν από κοινού το σχέδιο απόφασης.
Η «τεχνική λύση» εκείνη την εποχή στόχευε στην κάλυψη της έλλειψης επιλέξιμων βοσκοτόπων με την κατανομή, μέσω γεωχωρικής τεχνολογίας, άλλης επιλέξιμης δημόσιας γης στους Έλληνες κτηνοτρόφους, λαμβάνοντας υπόψη το ζωικό τους κεφάλαιο, ώστε να μπορούν να ενεργοποιήσουν τα δικαιώματα πληρωμής τους στο πλαίσιο των άμεσων ενισχύσεων.
Οι αιτιολογικές σκέψεις 1 και 2 της απόφασης αυτής επισημαίνουν ότι τα δικαιώματα πληρωμής στα καθεστώτα άμεσης ενίσχυσης εξαρτώνται από την επιφάνεια που δηλώνεται από κάθε αιτούντα. Για τους κτηνοτρόφους, αυτό σχετίζεται άμεσα με την κατανομή επιλέξιμων περιοχών δημόσιου βοσκότοπου που χρησιμοποιούνται από το ζωικό τους κεφάλαιο· άρα οι πληρωμές καθορίζονται κυρίως με βάση τη δυναμικότητα του ζωικού κεφαλαίου.
Είναι, λοιπόν, αξιοπερίεργο πώς από τη μία πλευρά οι ελληνικές αρχές διαφωνούσαν με τις προτάσεις της Επιτροπής και τις προσέβαλαν ενώπιον των ευρωπαϊκών δικαστηρίων, ενώ από την άλλη προχώρησαν στην προσαρμογή του LPIS. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή επέμενε στον εσφαλμένο ορισμό, παρόλο που ο Κανονισμός (ΕΕ) 1307/2013 (που τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2015) είχε ήδη θεσπίσει έναν ευρύτερο ορισμό για τον «μόνιμο βοσκότοπο».
Ορισμός – Άρθρο 4(1)(η) του Κανονισμού 1307/2013:
Ορίζει τον «μόνιμο βοσκότοπο» με πιο ευρεία έννοια που καλύπτει περισσότερες μορφές εδαφών.
Υποσημείωση:
Η νομολογία του ΔΕΕ έχει καταλήξει ότι το αποφασιστικό κριτήριο για τον ορισμό «μόνιμος βοσκότοπος» δεν είναι το είδος της βλάστησης, αλλά η πραγματική χρήση της γης για γεωργική δραστηριότητα. Η παρουσία θάμνων ή ξυλωδών φυτών δεν αποκλείει από μόνη της τον χαρακτηρισμό, εφόσον δεν παρεμποδίζεται η γεωργική χρήση.
Ο όρος «μόνιμος λειμώνας και μόνιμος βοσκότοπος» (από κοινού αναφερόμενοι ως «μόνιμος λειμώνας») σημαίνει γη που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια χόρτων ή άλλης ποώδους βλάστησης, είτε φυσικά (αυτοφυή) είτε με σπορά, και που δεν έχει περιληφθεί στην αμειψισπορά της εκμετάλλευσης για πέντε ή περισσότερα έτη· μπορεί να περιλαμβάνει και άλλα είδη όπως θάμνους ή/και δέντρα που μπορούν να βόσκονται, υπό την προϋπόθεση ότι τα χόρτα και η ποώδης βλάστηση παραμένουν κυρίαρχα. Επίσης, εφόσον το αποφασίσουν τα κράτη μέλη, μπορεί να περιλαμβάνει γη που παραδοσιακά δεν χαρακτηρίζεται από τέτοια βλάστηση, αλλά εντάσσεται στις τοπικές πρακτικές βόσκησης.
Η “NERCO Ν. Χλυκάς & Σια”
Λαμβάνοντας υπόψη τη διάταξη αυτή, η ιδιωτική εταιρεία “NERCO Ν. Χλυκάς & Σια” ανέλαβε την ταυτοποίηση και χαρτογράφηση όλων των περιοχών στην Ελλάδα όπου εφαρμόζονται τοπικές παραδοσιακές πρακτικές βόσκησης, την εκτίμηση της βοσκοϊκανότητας και του φορτίου βόσκησης και τη δημιουργία γεωχωρικής βάσης δεδομένων με τα σχετικά στοιχεία. Ο ανάδοχος όφειλε να στηριχθεί σε όλες τις διαθέσιμες βάσεις δεδομένων, καθώς και σε νομικά, επιστημονικά και ιστορικά τεκμήρια, ώστε να προσδιορίσει τις περιοχές της χώρας όπου η υφιστάμενη κατάσταση της κτηνοτροφίας απαιτεί τη βόσκηση σε θαμνώδεις περιοχές, λαμβάνοντας υπόψη εκτατικές, νομαδικές ή άλλες τοπικές πρακτικές.
Η μελέτη που παραδόθηκε παρουσίασε σημαντικά περιθώρια αύξησης των επιλέξιμων εκτάσεων βοσκοτόπων βάσει των “καθιερωμένων τοπικών πρακτικών” σε όλους τους νομούς της Ελλάδας.
Ωστόσο, η ενσωμάτωση των νέων επιλέξιμων περιοχών στο LPIS του ΟΠΕΚΕΠΕ ήταν μερική, σταδιακή και χωρίς επαρκή δημοσιότητα. Αυτό επέτρεψε σε άτομα που είχαν τη γνώση και την πληροφόρηση να εξαπατήσουν τα ευρωπαϊκά ταμεία δημιουργώντας πλαστά τίτλους νομής επί των προσδιορισμένων εκτάσεων, ώστε να αποκτήσουν δικαιώματα πληρωμής από το εθνικό απόθεμα.
Παράλληλα, ο Νόμος 4351/2015 για τους «ελληνικούς λειμώνες» όρισε την έννοια του μόνιμου βοσκότοπου περιλαμβάνοντας και τον «μεσογειακού τύπου», και καθόρισε, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, τη λογική διαχείριση, χρήση και κατανομή των βοσκοτόπων για την υποστήριξη της κτηνοτροφίας.
Προβλέφθηκε ότι τα «σχέδια διαχείρισης βόσκησης» θα έπρεπε να καταρτιστούν από όλες τις Περιφέρειες και να έχουν εγκριθεί μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2019. Κατά την μεταβατική περίοδο (έως 31/12/2019)…
… η νομοθεσία προέβλεπε διαδικασία προσωρινής κατανομής επιλέξιμων βοσκοτόπων. Η αρχική χαρτογράφηση όλων των λειμώνων της χώρας στο LPIS-GIS του ΟΠΕΚΕΠΕ αποτελούσε τον πυρήνα της διαδικασίας αυτής, αν και φαίνεται ότι και άλλες διοικητικές αρχές είχαν αναλάβει καθήκοντα. Στην πράξη, κάθε έτος η κατανομή αυτή γινόταν από τα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, με τη βοήθεια του Τεχνικού Συμβούλου και κατόπιν εισήγησης του Προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ενέκρινε την τελική απόφαση. Τα «σχέδια διαχείρισης βόσκησης» δεν καταρτίστηκαν ποτέ.
Από το 2015, η διαδικασία βασίστηκε στην κοινή υπουργική απόφαση 873/55993/2015 για την κατανομή επιλέξιμων λειμώνων. Η απόφαση αυτή χώρισε τη χώρα σε 9 Περιφέρειες και επέτρεψε την κατανομή βοσκοτόπων μόνο εντός της Περιφέρειας εγκατάστασης του κτηνοτρόφου ή μετακινούμενων κτηνοτρόφων μεταξύ Περιφερειών της ηπειρωτικής χώρας.
Το 2017, το Άρθρο 4(1)(η) του Κανονισμού (ΕΕ) 1307/2013 τροποποιήθηκε με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2017/2393 της 13ης Δεκεμβρίου 2017, ενσωματώνοντας και τον βοσκότοπο μεσογειακού τύπου. Ο νέος ορισμός περιλάμβανε γη που καλλιεργείται με ποώδη φυτά φυσικά ή με σπορά, και που δεν έχει συμπεριληφθεί στην αμειψισπορά της εκμετάλλευσης για τουλάχιστον πέντε έτη· επίσης, γη που δεν έχει οργωθεί για πέντε έτη ή περισσότερο· μπορεί να περιλαμβάνει και θάμνους ή/και δέντρα που μπορούν να βόσκονται και που παράγουν ζωοτροφή, υπό την προϋπόθεση ότι η ποώδης βλάστηση παραμένει κυρίαρχη.
Τα κράτη μέλη μπορούν να θεωρούν ως μόνιμους λειμώνες και:
(ii) γη που βόσκεται και εντάσσεται σε καθιερωμένες τοπικές πρακτικές όπου η ποώδης βλάστηση δεν είναι κυρίαρχη· και/ή
(ii) γη που μπορεί να βόσκεται και όπου η ποώδης βλάστηση δεν είναι κυρίαρχη ή απουσιάζει.
Αν και αυτό μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερες επιλέξιμες εκτάσεις σε όλη τη χώρα, η διαπίστωση ότι εξακολουθούσαν να υπάρχουν Περιφέρειες στις οποίες οι επιλέξιμες εκτάσεις δεν επαρκούσαν για να καταβληθούν οι ενισχύσεις βάσει των δικαιωμάτων πληρωμής, φαίνεται αδικαιολόγητη.
Ωστόσο, αυτό ακριβώς συνέβη. Η υπουργική απόφαση του 2015 καταστρατηγήθηκε με τρόπο ώστε οι κτηνοτρόφοι σε περιοχές με έλλειψη επιλέξιμων εκτάσεων, λόγω της συνεχώς και ανώμαλα αυξανόμενης…
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΑ
Οι δηλώσεις ζωικού κεφαλαίου επέτρεπαν σε κάποιους να αποκτήσουν τις αναγκαίες εκτάσεις για να πληρωθούν, υποβάλλοντας αιτήσεις για την κατανομή δημόσιων βοσκοτόπων από άλλες περιοχές της χώρας, ακόμη και εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά.
Το 2016, ο Πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, Αθανάσιος Καπρέλης, εισηγήθηκε και ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Ευάγγελος Αποστόλου, αποδέχτηκε την κατανομή 8.000 εκταρίων δημόσιων βοσκοτόπων σε αγρότες της Κρήτης από την Πελοπόννησο και 1.900 εκταρίων σε αγρότες της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης από τη Δυτική Μακεδονία. Το ίδιο συνέβη και το 2017 και 2018, με περισσότερες περιοχές και μεγαλύτερες κατανομές.
Όπως προκύπτει από έγγραφα που συντάχθηκαν από τις υπηρεσίες του ΟΠΕΚΕΠΕ και άλλες διοικητικές αρχές, οι ίδιες οι υπηρεσίες παραδέχονται ότι η κατανομή επιλέξιμων εκτάσεων βοσκής από τον ΟΠΕΚΕΠΕ αποτελεί μια «τεχνική λύση» και δεν εξυπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες της τοπικής εκτατικής κτηνοτροφίας, αλλά αφορά αποκλειστικά την εφαρμογή ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων ενίσχυσης.
Το 2019, η κατανομή δημόσιων βοσκοτόπων σε αγρότες της Κρήτης, η οποία προτάθηκε από τον Πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ, Αθανάσιο Καπρέλη, και εγκρίθηκε από τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Μάκη Βορίδη, αντιστοιχούσε σε 48.395 εκτάρια στη Δυτική Μακεδονία, 38.140 στην Πελοπόννησο, 8.585 στην Κάρπαθο, 2.917 στην Κω και 8.902 στη Ρόδο.
Το 2019 και 2020, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δικαίωσε την Ελλάδα σχετικά με την ερμηνεία του όρου «μόνιμος βοσκότοπος». Παρ’ όλα αυτά, οι νέες επιλέξιμες περιοχές…
Η αυξανόμενη κατανομή δημόσιας γης – ανεξάρτητα από την πραγματική κτηνοτροφική δραστηριότητα – διευκόλυνε την ψευδή δήλωση αυξανόμενου αριθμού ζώων με σκοπό την απόκτηση υψηλότερων επιδοτήσεων.
Την ίδια περίοδο, φαίνεται ότι εφαρμόστηκε ένα σχέδιο καταχρηστικής κατανομής δικαιωμάτων πληρωμής με τη δήλωση νομικής κατοχής εκτάσεων βοσκοτόπων που «διατηρούνται σε καλή γεωργική κατάσταση» από δήθεν αγρότες, οι οποίοι στην πραγματικότητα δεν διέθεταν καθόλου ζώα.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της ΚΑΠ και των ενιαίων ενισχύσεων, μπορούν να αποκτηθούν δικαιώματα πληρωμής και από το εθνικό απόθεμα. Το Άρθρο 30(1) του Κανονισμού 1307/2013 υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να δημιουργήσουν ένα εθνικό απόθεμα μέσω γραμμικής ποσοστιαίας μείωσης στο ανώτατο όριο του βασικού συστήματος πληρωμής. Το Άρθρο 30(4) καθορίζει ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να κατανέμουν δικαιώματα από το εθνικό απόθεμα με αντικειμενικά κριτήρια και με τρόπο που να διασφαλίζει ίση μεταχείριση των αγροτών και να αποφεύγονται στρεβλώσεις στην αγορά και τον ανταγωνισμό. Το Άρθρο 30(6) προβλέπει ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να χρησιμοποιούν τα αποθέματά τους για κατανομή σε νέους αγρότες και αγρότες που ξεκινούν γεωργική δραστηριότητα.
Το Άρθρο 31 προβλέπει τον εμπλουτισμό του εθνικού αποθέματος μέσω γραμμικής μείωσης αξιών δικαιωμάτων. Η σχετική νομοθεσία εφαρμόζεται με υπουργικές αποφάσεις (π.χ. 104/7056/22-1-2015, ΦΕΚ Β’ 22-1-2015), για τη θέσπιση διαδικασιών χορήγησης άμεσων ενισχύσεων.
Η απόφαση 1307/2013 και οι σχετικές αποφάσεις (όπως η 1930/81861/2015) προβλέπουν ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ είναι υπεύθυνος για την κατανομή βασικών ενισχύσεων από το εθνικό απόθεμα. Η δυνατότητα αίτησης στο εθνικό απόθεμα παρέχεται σε ενεργούς αγρότες, υπό την προϋπόθεση ότι καταθέσουν ενιαία αίτηση έως την προθεσμία κάθε έτους.
Η υπουργική απόφαση 104/7056/22-1-2015 ορίζει ως «γεωργική δραστηριότητα» τη διατήρηση γης κατάλληλης για καλλιέργεια, χωρίς καλλιέργηση. Με βάση απόφαση 1584/66059/2015, «καλή γεωργική κατάσταση» θεωρείται το κόψιμο και απομάκρυνση βλάστησης κάτω από 70 εκ.
Οι διατάξεις αυτές επέτρεψαν σε νέους ή δήθεν νέους αγρότες να ζητήσουν κατανομή βοσκοτόπων χωρίς να διαθέτουν ζώα. Ήταν γνωστό ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ δεν διενεργούσε ελέγχους και γι’ αυτό υποβάλλονταν ψευδείς μισθωτήρια ή παραχωρητήρια για να αποκτήσουν δικαιώματα πληρωμών.
Τα εν λόγω συμβόλαια μίσθωσης ήταν στην ουσία επιδοτούμενα, αφού αυτή ήταν η μόνη δηλωμένη δραστηριότητα. Ανεξάρτητα από το αν ήταν νόμιμη η «κατοχή», αυτή η πρακτική παρέκαμπτε την ευρωπαϊκή γεωργική νομοθεσία. Προκάλεσε ζημιά σε πραγματικούς αγρότες και δεν αύξησε τον αριθμό νέων παραγωγών.
Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι το ίδιο βοσκοτόπι χρησιμοποιούνταν από διαφορετικό δικαιούχο την επόμενη χρονιά, με νέες αιτήσεις. Συχνά το ίδιο χωράφι είχε δηλωθεί ως ιδιωτικό και ως δημόσιο, στο πλαίσιο της «τεχνικής λύσης».
Σοβαρές ενδείξεις για μεγάλης κλίμακας σχέδιο
Αν και η πλήρης ζημία για τα ευρωπαϊκά κονδύλια δεν έχει ακόμα εκτιμηθεί, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις μεγάλης κλίμακας σχεδίου στο οποίο συμμετείχαν στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, και πιστοποιημένα Κέντρα Υποδοχής Δηλώσεων. Γίνεται επίσης αναφορά σε πιθανή εμπλοκή του Τεχνικού Συμβούλου του ΟΠΕΚΕΠΕ και της GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
Κατά τη διάρκεια των ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στην έδρα του ΟΠΕΚΕΠΕ, διατάξαμε, μεταξύ άλλων, την κατάσχεση:
Των γεωχωρικών βάσεων δεδομένων σε μορφή GDB που σχετίζονται με τα αγροτεμάχια των κατανομών βοσκοτόπων βάσει της υπουργικής απόφασης 873/2015 (τα λεγόμενα “τεχνικής λύσης” αγροτεμάχια),
Των γεωχωρικών δεδομένων (GDB) των αγροτεμαχίων που είχαν δηλωθεί από φερόμενους ως δικαιούχους του Εθνικού Αποθέματος είτε ως ιδιωτικοί βοσκότοποι σε καλή γεωργική κατάσταση είτε ως χρησιμοποιούμενοι για βόσκηση.
Ο στόχος είναι η σύγκριση των δύο αρχείων για να διαπιστωθεί εάν υπήρξε μεγάλης κλίμακας απάτη και ποιο ήταν το μέγεθός της.
Εκτός από τις έρευνες, στο πλαίσιο της προκαταρκτικής εξέτασης, προσαρτήθηκε μεγάλος αριθμός εγγράφων σχετικά με την υπόθεση στον φάκελο. Επιπλέον, εξετάστηκαν μάρτυρες, των οποίων οι καταθέσεις ήταν ιδιαίτερα διαφωτιστικές για την κατανόηση της λειτουργίας του ΟΠΕΚΕΠΕ και τη διερεύνηση των καταγγελιών για ύπαρξη μηχανισμού λεηλασίας του Εθνικού Αποθέματος.
Μεταξύ των εξετασθέντων ήταν ο Γρηγόριος Βάρρας και ο Ευάγγελος Σημανδράκος, οι οποίοι διετέλεσαν Πρόεδροι του ΟΠΕΚΕΠΕ τις περιόδους 15/11/2019–10/11/2020 και 21/07/2022–Δεκέμβριος 2023 αντίστοιχα.
Ο φάκελος περιλαμβάνει επίσης αποδείξεις από νόμιμη άρση του απορρήτου των επικοινωνιών που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της…
Κατά την προκαταρκτική εξέταση των φακέλων 1.000035/2023 και 1.000687/2024, των οποίων η αποδεικτική αξιοποίηση στην υπόθεση 1.001299/2025 εγκρίθηκε με τις αποφάσεις 848/2025 και 1662/2025 του Δικαστικού Συμβουλίου του Πρωτοδικείου Αθηνών, τόσο ο Γρηγόριος Βάρρας όσο και ο Ευάγγελος Σημανδράκος αναφέρθηκαν – μεταξύ άλλων – σε μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, δηλαδή στους πρώην Υπουργούς Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Μ. Βορίδη και Λ. Αυγενάκη, υπονοώντας ότι κατά την άσκηση των υπουργικών τους καθηκόντων, υποστήριξαν μέλη του ΔΣ του ΟΠΕΚΕΠΕ τα οποία ενήργησαν κατά παράβαση των κανόνων ορθής διαχείρισης των κοινοτικών πόρων.
Αυτές οι ένορκες καταθέσεις, εξεταζόμενες υπό το φως των αποδεικτικών στοιχείων που συλλέχθηκαν από τη νόμιμη άρση του απορρήτου των επικοινωνιών, συνιστούν αποδεικτικό υλικό που υπάγεται στο άρθρο 86 παρ. 1 περ. β του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα δίωξης εν ενεργεία ή πρώην μελών της κυβέρνησης για εγκλήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Ο διορισμός Μελά και ο Βάρρας
Ο Μ. Βορίδης, Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, δημοσίευσε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (αρ. φύλλου 975) το διορισμό του Δημήτρη Μέλα σε θέση ευθύνης για τον τεχνικό έλεγχο και τις άμεσες ενισχύσεις. Ο Γρηγόριος Βάρρας, βλέποντας τα παράπονα για παρατυπίες στην κατανομή του Εθνικού Αποθέματος, διέταξε ελέγχους βάσει κριτηρίων ανάλυσης κινδύνου (π.χ. βοσκοτόπια χωρίς ζώα, μακριά από τη μόνιμη κατοικία των αιτούντων).
Ο Βάρρας αποφάσισε να μην ενημερώσει τη Διεύθυνση Τεχνικών Ελέγχων για να αποφύγει διαρροές και παρεμβάσεις. Διέταξε ελέγχους σε 99 ΑΦΜ, με ελεγκτική ομάδα του ΟΠΕΚΕΠΕ. Η ομάδα αυτή, μετά από αντιδράσεις, αυξήθηκε από 5 σε 11 μέλη, αλλά περιορίστηκε μόνο σε οπτικό διοικητικό έλεγχο.
Στις 29/10/2020, ο Βάρρας τροποποίησε την εγκύκλιο ώστε οι ελεγκτές να ζητούν ισχυρούς τίτλους ιδιοκτησίας και όχι μόνο το Ε9. Ακόμη, πάγωσε πληρωμές περίπου 4.000 ΑΦΜ που είχαν ήδη ενταχθεί στο καθεστώς ενισχύσεων.
Ο ίδιος υποστήριξε ότι από το 2016–2019, η “τεχνική λύση” χρησιμοποιήθηκε για παράνομες επιδοτήσεις. Η παραίτησή του (10/11/2020), η οποία ζητήθηκε από τον Υπουργό, σχετίζεται – όπως λέει – με αντιδράσεις ενός συστήματος μέσα και έξω από τον ΟΠΕΚΕΠΕ, που εμπόδιζε τις μεταρρυθμίσεις του.
Ο Ευάγγελος Σημανδράκος διορίστηκε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ τον Ιούλιο του 2022. Σύμφωνα με την κατάθεσή του, του ζητήθηκε να συνεχίσει την προσπάθεια εξυγίανσης και να μην επιτρέψει την έκδοση δικαιωμάτων Εθνικού Αποθέματος σε πάνω από 2.000 αιτούντες για βοσκότοπους χωρίς ζώα, κατά των οποίων υπήρχαν καταγγελίες ή εκκρεμούσαν έλεγχοι.
Υπό πίεση, αναγκάστηκε να εγκρίνει αιτήματα
Τελικά, ο Σημανδράκος, υπό πίεση, αναγκάστηκε να εγκρίνει αιτήματα. Η εγκύκλιος τροποποιήθηκε εκ νέου στις 01/09/2022, επαναφέροντας τα αυστηρά κριτήρια ελέγχου του Βάρρα.
Η πληρωμή που είχε προγραμματιστεί για τις 30 Ιουνίου 2022 δεν θα πραγματοποιούνταν: ο Γεώργιος Γεωργαντάς φέρεται να συναίνεσε στην έκδοση των αιτούμενων δικαιωμάτων από το Εθνικό Απόθεμα μόνο υπό τον όρο ότι οι 2.000 αιτούντες, των οποίων τα ΑΦΜ είχαν μπλοκαριστεί, δεν θα συμπεριλαμβάνονταν. Οι πληρωμές τους θα γίνονταν μετά την ολοκλήρωση των σχετικών ελέγχων.
Ο Ευάγγελος Σημανδράκος επισήμανε ότι ανέλαβε τα καθήκοντά του σε συνθήκες έντονου ελέγχου για τη λειτουργία της εφαρμογής ΟΣΔΕ στο gov.gr cloud, καθώς και για το αν ο ΟΠΕΚΕΠΕ θα μπορούσε να ανταποκριθεί στην πληρωμή του Οκτωβρίου 2022, που απαιτούσε τη συλλογή και επεξεργασία των αιτήσεων.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «αρκετά αργότερα συνειδητοποίησε ότι υπήρχε σύγκρουση» ανάμεσα στη διοίκηση και την τεχνική λειτουργία της Υπηρεσίας. Ωστόσο, έως το τέλος Αυγούστου κατάφερε να ολοκληρώσει τη συλλογή των αιτήσεων ΟΣΔΕ με μια μικρή ομάδα υπαλλήλων του ΟΠΕΚΕΠΕ, που στήριξαν τη μεταφορά στο gov.gr cloud.
Έθεσε ως πρώτη προτεραιότητα την τροποποίηση της εγκυκλίου τεχνικών ελέγχων, ώστε να σταματήσει η πρακτική των τυπικών ελέγχων σε περιοχές δηλωμένες ως ιδιωτικοί βοσκότοποι χωρίς ζώα, στις οποίες βασίστηκε η έκδοση δικαιωμάτων από το Εθνικό Απόθεμα.
Συνολικά, περίπου 6.000 ΑΦΜ είχαν μπλοκαριστεί κατά την προεδρία του Ευάγγελου Σημανδράκου.
Ο έλεγχος των υποστηρικτικών εγγράφων που ζητήθηκε από τους κατόχους των ΑΦΜ ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2022 και επέτρεψε την αποδέσμευση περίπου 1.200 ΑΦΜ, ενώ οι υπόλοιποι περίπου 2.300 δεν υπέβαλαν τα απαιτούμενα έγγραφα ή βρίσκονταν υπό έρευνα είτε από τις δικαστικές αρχές είτε από την Οικονομική Αστυνομία.
Ο Ευάγγελος Σημανδράκος δήλωσε ότι αντιμετώπισε έντονες αντιδράσεις τόσο εντός όσο και εκτός του ΟΠΕΚΕΠΕ, σχετικά με την ταχύτητα των ελέγχων και το αν είχε το δικαίωμα να κρατά όλα αυτά τα ΑΦΜ μπλοκαρισμένα.
Οι εσωτερικές αντιδράσεις προήλθαν κυρίως από τον Αντιπρόεδρο Κυριάκο Μπαμπασίδη, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τις Διευθύνσεις Άμεσων Ενισχύσεων, Αγορών και Τεχνικών Ελέγχων, καθώς και από Διευθυντές τόσο της Κεντρικής Υπηρεσίας όσο και των Περιφερειακών Διευθύνσεων.
Οι εξωτερικές πιέσεις προήλθαν κυρίως από τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Ελευθέριο Αυγενάκη, ο οποίος, αμέσως μόλις ανέλαβε ως εποπτεύων Υπουργός τον Ιούνιο του 2023, άσκησε πίεση για την αποδέσμευση των μπλοκαρισμένων ΑΦΜ. Η πίεση αυτή έγινε «αφόρητη» τον Οκτώβριο του 2023.
Τελικά, μην αντέχοντας την πίεση της πολιτικής ηγεσίας, και μετά από επανειλημμένες εκκλήσεις του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γεώργιου Στρατάκου, να παραιτηθεί, υπέβαλε την παραίτησή του, δηλώνοντας ότι «εξαναγκάστηκε να αποχωρήσει από τον Οργανισμό».
Με βάση την αξιολόγηση των απομαγνητοφωνημένων συνομιλιών που υπεκλάπησαν (υπόθεση υπ’ αριθ. φακέλου 00035/2023), οι οποίες χρησιμοποιούνται νομίμως ως αποδεικτικά στοιχεία στην παρούσα υπόθεση, διαπιστώνεται ότι στελέχη της Διοίκησης και υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ –συμπεριλαμβανομένων Προϊσταμένων Διευθύνσεων τόσο της Κεντρικής Υπηρεσίας όσο και των Περιφερειακών Διευθύνσεων– καθώς και εκπρόσωποι από τα Κέντρα Υποδοχής Δηλώσεων, ενήργησαν οργανωμένα προκειμένου να δημιουργήσουν ένα σύστημα απουσίας ελέγχων και να εξασφαλίσουν την πληρωμή αιτήσεων που δεν πληρούσαν τις νομικές προϋποθέσεις.
Το σύστημα αυτό ενισχύθηκε μετά την απομάκρυνση του Γρηγόρη Βάρρα, κυρίως κατά την προεδρία του Δημήτρη Μέλα, και αυτό ήταν το σύστημα που ο Γεώργιος Γεωργαντάς, ως εποπτεύων Υπουργός, κλήθηκε να αντιμετωπίσει.
Σελίδα 25
Χαρακτηριστικά του δικτύου που περιγράφηκε παραπάνω, φαίνονται και στις καταγεγραμμένες συνομιλίες, στο πλαίσιο προκαταρκτικής εξέτασης.
Αποδεικνύονται έντονες ενδείξεις ότι μέλη της Διοίκησης του ΟΠΕΚΕΠΕ προσπαθούν να παρακάμψουν τις διαδικασίες ελέγχου, και ακόμη να τιμωρήσουν υπαλλήλους που θεωρούν υπεύθυνους για τους ελέγχους αυτούς. Φέρεται να ενεργούν είτε κατόπιν εντολής του αρμόδιου Υπουργού, προκειμένου να αυξήσει την εκλογική του επιρροή, είτε με δική τους πρωτοβουλία για να διευκολύνουν αιτούντες αγροτικών ενισχύσεων που δεν πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας, ώστε να λαμβάνουν παράνομα επιδοτήσεις.
Η περίπτωση του Γεώργιου Ξυλούρη
Ένα τυπικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του Γεώργιου Ξυλούρη, παραγωγού από την Κρήτη, που αναφέρεται στη δήλωση του Ευάγγελου Σημανδράκου. Συγκεκριμένα, ο Γεώργιος Ξυλούρης και μέλη της οικογένειάς του δήλωναν ψευδή αριθμό ζώων, καθώς και επιλέξιμες εκτάσεις εκτός Κρήτης, στα νησιά Χίος και Πάρος. Τόσο ο Αντιπρόεδρος Κυριάκος Μπαμπασίδης, όσο και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Γεώργιος Στρατάκος, επέμεναν να πληρωθούν τα μέλη της οικογένειας Ξυλούρη.
Ο Μπαμπασίδης επιβεβαίωσε εγγράφως ότι «μετά από συστημικό έλεγχο στα 21 ΑΦΜ που αφορούν, διαπιστώθηκε ότι δεν έχουν γη εκτός Κρήτης, τους έχει αποδοθεί ποσοστό κοινοτικών βοσκοτόπων, επομένως ίσως δεν απαιτείται διοικητικός έλεγχος», ενώ ο Σημανδράκος είχε διατάξει έλεγχο.
Τελικά, τα μπλοκαρισμένα ΑΦΜ της οικογένειας Ξυλούρη δεν πληρώθηκαν το 2024, μετά από σχετικό ενημερωτικό σημείωμα της 30ης Νοεμβρίου 2023 από την Παρασκευή Τυχέροπούλου, τότε Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Άμεσων Ενισχύσεων και Αγοράς, στο οποίο σημειωνόταν ότι τα απαιτούμενα δικαιολογητικά δεν είχαν υποβληθεί εγκαίρως.
Οι συνομιλίες μεταξύ του Γεώργιου Ξυλούρη, του Ελευθέριου Ζέβρου και του Γεώργιου Στρατάκου έχουν καταγραφεί:
(α) σε DVD 29, με αναφορά 11579, στις 15-11-2024 και ώρα 15:13,
(β) σε DVD 28, αρ. 6639, στις 14-11-2024.
Στο τέλος της δεύτερης συνομιλίας, ο Γεώργιος Ξυλούρης ρωτά τον Γεώργιο Στρατάκο αν “έκαναν κάτι για την υπόθεση Τυχέροπούλου”, υπονοώντας προφανώς ενέργειες για την απομάκρυνσή της από τον ΟΠΕΚΕΠΕ.
Ο Ξυλούρης επίσης φαίνεται να ενδιαφέρεται για την αντικατάσταση της Ευρωπαίας Εισαγγελέα Πόπης Παπανδρέου, από το γραφείο της EPPO στην Αθήνα, επειδή εκείνη είχε ορίσει την Παρασκευή Τυχέροπούλου ως εμπειρογνώμονα σε προκαταρκτική δικογραφία που χειριζόταν η ίδια.
Κατά τη συνομιλία του με τη Βασιλική Ζαφειρίου, Προϊσταμένη του Τμήματος Ελέγχου της Περιφερειακής Διεύθυνσης Κρήτης του ΟΠΕΚΕΠΕ, την ενημερώνει λεπτομερώς για τις ενέργειες εναντίον της Τυχέροπούλου από τον Πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ, Κυριάκο Μπαμπασίδη, για τις οποίες, όπως λέει, έχει άμεση πληροφόρηση. Επιπλέον, ενημερώνει την Ζαφειρίου για παρέμβαση που έκανε με δική του πρωτοβουλία σε μέλος της Κυβέρνησης, με σκοπό την απομάκρυνση της Παπανδρέου από τη θέση της.
Η συνομιλία καταγράφηκε σε DVD 20, με αριθμό σειράς 4975, στις 25-10-2024, ώρα 12:11:04.
Ο Γεώργιος Ξυλούρης αναφέρεται επίσης σε έγκληση που έχει κατατεθεί κατά της Παρασκευής Τυχέροπούλου και ισχυρίζεται ότι ο πρώην Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Ελευθέριος Αυγενάκης, με τον οποίο είχε εξαιρετική σχέση, ζήτησε να κινηθεί νομικά.
Η Περιφερειακή Διεύθυνση Μακεδονίας και Θράκης, καθώς και εκείνες για τις οποίες έχει ολοκληρωθεί ο έλεγχος, οδήγησαν σε σημαντικά πορίσματα. Συγκεκριμένα:
Α. Σύμφωνα με την υπ’ αριθ. πρωτ. 32786/3-6-2024 εντολή του Προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ Κυριάκου Μπαμπασίδη, η Περιφερειακή Διεύθυνση Κρήτης διατάχθηκε να διενεργήσει ειδικό διοικητικό έλεγχο σε 20 παραγωγούς/μέλη της οικογένειας Ξυλούρη για το έτος 2023. Όπως προκύπτει από το σχετικό έγγραφο, η εντολή αυτή δόθηκε έπειτα από αίτημα της Εισαγγελίας EPPO Αθηνών (29/4/2024) για πληροφορίες σχετικά με τους εν λόγω παραγωγούς.
Ο έλεγχος ολοκληρώθηκε, και σύμφωνα με την έκθεση με αριθμ. πρωτ. 78309/10-12-2024 της Περιφερειακής Διεύθυνσης Κρήτης, διαπιστώθηκε εκτεταμένη απάτη στις αιτήσεις πληρωμών.
Συγκεκριμένα:
Έντεκα από τους ελεγχθέντες είχαν ζητήσει πληρωμές για το 2023, ενεργοποιώντας δικαιώματα χωρίς να κατέχουν τα αντίστοιχα στρέμματα. Είτε είχαν δηλώσει ενοικιαζόμενα αγροτεμάχια με εκμισθωτές άλλους συγγενείς τους (που και αυτοί τα είχαν δηλώσει ως ιδιόκτητα), είτε δεν είχαν τίτλους ιδιοκτησίας, είτε διέθεταν τίτλους για πολύ μικρότερες εκτάσεις.
Αποτέλεσμα ήταν να απορριφθούν όλα τα δηλωμένα αγροτεμάχια, εκτός από τα δημόσια βοσκοτόπια που τους είχαν κατανεμηθεί στο πλαίσιο της «τεχνικής λύσης».
Σύμφωνα με το υπ’ αριθμ. πρωτ. 62124/10-10-2024 σημείωμα του Προϊσταμένου της Περιφερειακής Διεύθυνσης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, που εκδόθηκε έπειτα από εντολή ελέγχου:
Διενεργήθηκε έλεγχος σε 110 παραγωγούς. Για όσους δεν είχαν προηγουμένως ελεγχθεί, εξετάστηκαν από την υπηρεσία του. Μόνο για λίγα από τα δηλωμένα αγροτεμάχια βρέθηκε αποδεικτικό κυριότητας, με αποτέλεσμα να εγκριθεί μόλις το 5% των εκτάσεων που είχαν δηλωθεί.
Ο Λευτέρης Ζερβός και ο Λευτέρης Αυγενάκης
Επιπλέον, σε άλλες καταγεγραμμένες συνομιλίες, επίσης από την υπόθεση με αριθμό 1000687, εμφανίζεται ο Αντιπρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, Ελευθέριος Ζέρβος, ως στενός συνεργάτης και άνθρωπος απόλυτης εμπιστοσύνης του πρώην Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ελευθέριου Αυγενάκη.
Ο Ζέρβος ήταν, κατά τα φαινόμενα, προσωπική επιλογή του Υπουργού για τη θέση του Αντιπροέδρου της Υπηρεσίας. Συνομιλεί καθημερινά, κυρίως με Κρητικούς, για θέματα ενισχύσεων και ελέγχων. Εμφανίζεται συχνά μαζί με τον Αυγενάκη σε δημόσιες εκδηλώσεις, κυρίως στην Κρήτη.
Σε συνομιλία του με τον Νικόλαο Κεφαλογιάννη, που ξεκίνησε στις 03/01/2025 στις 10:04:18 (καταγεγραμμένη σε DVD 49, αρ. 20488), ο Ζέρβος, που κατάγεται από την περιοχή Ζωνιανά της Κρήτης, ενημερώνει τον Κεφαλογιάννη για ανώνυμη καταγγελία που αφορά 150 άτομα από δύο οικογένειες των Ζωνιανών: Παπαδάκη και Καββαλού, που φέρονται να έχουν δηλώσει υπερβολικό αριθμό ζώων…
Η καταγγελία αυτή αναφέρθηκε επίσης ότι κοινοποιήθηκε στον Περιφερειακό Διευθυντή Κρήτης, Κωνσταντίνο Αλεξόπουλο.
Σε συνομιλία του με τον Ελευθέριο Ζέρβο, που πραγματοποιήθηκε στις 11-12-2024 στις 10:30 (καταγεγραμμένη σε DVD 40, αρ. 15915), ο Αλεξόπουλος ανέφερε ότι στις 29-07-2024 του ζητήθηκε ενημέρωση σχετικά με τις ενέργειες της υπηρεσίας του, στο πλαίσιο προκαταρκτικής εξέτασης από τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Ρεθύμνου.
Κατέθεσε ότι γνώριζε για την καταγγελία και ότι είχε εντολή να προχωρήσει σε ελέγχους, αλλά λόγω φόρτου εργασίας θα εκτελούνταν αργότερα.
Μάλιστα, στην ίδια συνομιλία, ανέφερε ότι είχε ενημερώσει για την κατάθεσή του την Σταυρούλα Κουρμεντζά, Διευθύντρια Τεχνικών Ελέγχων του ΟΠΕΚΕΠΕ, την ίδια ημέρα.
Ο Αλεξόπουλος επίσης είχε ενημερώσει τον Κυριάκο Μπαμπασίδη για την κλήτευσή του από τον Εισαγγελέαγια την προσκόμιση σχετικής έκθεσης ελέγχου. Πέραν του Μπαμπασίδη, ενημέρωσε και τον Ελευθέριο Ζέρβο, αλλά πρώτα είχε ενημερώσει τον Γιάννη Τρουλλινό.
Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί ο συγκεκριμένος υπάλληλος ενημερώθηκε πριν τον αρμόδιο Αντιπρόεδρο.
Όταν ο Ζέρβος είπε στον Αλεξόπουλο ότι θα τηλεφωνούσε ο ίδιος στον Τρουλλινό “για να έχει το νου του στους ελέγχους”, ο Αλεξόπουλος απάντησε…
Από το περιεχόμενο των σχετικών συνομιλιών (DVD 51) προκύπτει ότι, μέσω καθυστερήσεων στους ελέγχους, οι εμπλεκόμενοι κατάφεραν να πληρώνονται αιτούντες που δεν πληρούσαν τις νομικές προϋποθέσεις.
Σε άλλες καταγεγραμμένες συνομιλίες, ο Κυριάκος Μπαμπασίδης αποδίδει την πληρωμή των μπλοκαρισμένων ΑΦΜ (που βρίσκονται υπό έρευνα για ποινικά αδικήματα), στους:
Ελευθέριο Ζέρβο,
Γεώργιο Κέντρο (Διευθυντή Διευθύνσεων Άμεσων Ενισχύσεων και Αγοράς του ΟΠΕΚΕΠΕ),
Ζωή Πολιτοπούλου (υπάλληλο της ίδιας Διεύθυνσης).
Συγκεκριμένα, στις 14-11-2024 και ώρα 08:41, ο Μπαμπασίδης αναφέρει σε άγνωστο συνομιλητή ότι οι Κέντρος και Ζέρβος πλήρωσαν όλα τα ΑΦΜ που είχαν δεσμευτεί από την Εισαγγελία.
Στις 13-11-2024 και ώρα 18:07, καταγράφεται συνομιλία μεταξύ του Μπαμπασίδη και του Γιάννη Τρουλλινού(DVD 28), όπου συζητείται η πληρωμή των δεσμευμένων ΑΦΜ. Σύμφωνα με τον Μπαμπασίδη, τα συγκεκριμένα ΑΦΜ πληρώθηκαν κατά την απουσία του από την Ουγγαρία, και αφού η Πολιτοπούλου, ο Κέντρος και ο Ζέρβος “παραποίησαν τα αρχεία”.
Αναφέρεται επίσης ότι μεταξύ των πληρωμένων ΑΦΜ υπήρχε και παραγωγός από τη Νίσυρο, ο οποίος είχε προκαλέσει επεισόδιο με υπάλληλο του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Ο Τρουλλινός αναφέρει ότι αυτός ο παραγωγός διαδίδει πως ο Αυγενάκης κανόνισε την πληρωμή του.
Το σύστημα
Το “σύστημα” συνέχισε να λειτουργεί — «να πηγαίνει η δουλειά» — χωρίς να εμπλέκει τους υπευθύνους σε ποινική δίωξη.
Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην περίπτωση του Κυριάκου Μπαμπασίδη και της ομάδας του, οι οποίοι φαίνεται να προσαρμόζουν τις ενέργειές τους ανάλογα με την πορεία των εισαγγελικών ερευνών, προσπαθώντας να δώσουν την εντύπωση ότι τηρούνται οι νομικές διαδικασίες. Ωστόσο, ο πραγματικός τους στόχος δεν είναι η ουσιαστική εφαρμογή ελέγχων, αλλά η εξασφάλιση της εικόνας της νομιμότητας.
Αυτό δημιουργεί κίνδυνο για την αποτελεσματικότητα των ερευνών, καθώς τα πορίσματα και τα αποτελέσματα των ελέγχων μπορεί να αλλοιώνονται σε συνάρτηση με διαρροές σχετικές με τις έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO).
Συμπερασματικά, προκύπτει από όλα τα παραπάνω στοιχεία ότι για την περίοδο 2019–2024, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ ενήργησαν σε συντονισμό με:
Αρμόδιους του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων,
Εκπροσώπους των Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων (ΟΣΔΕ),
Και αιτούντες ενισχύσεων στο πλαίσιο του Καθεστώτος Βασικής Ενίσχυσης,
προκειμένου:
Να τεχνητά πληρούνται οι προϋποθέσεις για να λάβουν πλεονεκτήματα βάσει της ΚΑΠ, κυρίως με κατανομή δικαιωμάτων πληρωμής από το εθνικό απόθεμα, μέσω ψευδών δηλώσεων αριθμού ζώων ή έκτασης.
Να παρεμποδιστούν οι ουσιαστικοί έλεγχοι μέσω της εφαρμογής της «τεχνικής λύσης».
II. Ποινική ευθύνη μελών του Υπουργικού Συμβουλίου βάσει εθνικής νομοθεσίας
Οι κανόνες για την ποινική ευθύνη των μελών της Κυβέρνησης ορίζονται στο Άρθρο 86 (παρ. 1–4) του Συντάγματος της Ελλάδας και στον Εκτελεστικό Νόμο 3126/2003 περί Ποινικής Ευθύνης Υπουργών.
Σύμφωνα με το Άρθρο 86 παρ. 1 του Συντάγματος:
«Μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκήσει δίωξη κατά μελών της Κυβέρνησης ή Υφυπουργών, εν ενεργεία ή πρώην, για ποινικά αδικήματα που διέπραξαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως αυτά ορίζονται από τον νόμο».
Η θέσπιση ιδιαίτερων υπουργικών αδικημάτων απαγορεύεται.
Η παρ. 2 του ίδιου άρθρου προβλέπει ότι:
«Η δίωξη, η ανάκριση, η προκαταρκτική εξέταση ή η προανάκριση κατά των προσώπων της παραγράφου 1 για τα προαναφερόμενα αδικήματα δεν επιτρέπεται χωρίς προηγούμενη απόφαση της Βουλής, σύμφωνα με την παρ. 3. Αν κατά τη διάρκεια άλλης έρευνας ή διοικητικού ελέγχου προκύψουν στοιχεία που σχετίζονται με τα παραπάνω πρόσωπα και αδικήματα, αυτά πρέπει να διαβιβαστούν αμελλητί στη Βουλή από το πρόσωπο που διενεργεί την έρευνα».
Η παρ. 3 ορίζει ότι:
«Πρόταση για την άσκηση δίωξης υποβάλλεται από τουλάχιστον τριάντα βουλευτές. Η Βουλή αποφαίνεται με απόλυτη πλειοψηφία επί του συνολικού αριθμού των μελών της».
Πρέπει να σημειωθεί ότι η παρ. 3 του Άρθρου 86 του Συντάγματος αναθεωρήθηκε με απόφαση της ΙΘ’ Αναθεωρητικής Βουλής στις 25 Νοεμβρίου 2019, με την οποία καταργήθηκε ο χρονικός περιορισμός της αρμοδιότητας της Βουλής να ασκεί δίωξη κατά Υπουργών για ποινικά αδικήματα.
Ο Νόμος 3126/2003 εφαρμόζεται ως εξής:
Άρθρο 1 – Πεδίο Εφαρμογής του Νόμου:
Πλημμελήματα ή κακουργήματα που διαπράχθηκαν από Υπουργό κατά την άσκηση των καθηκόντων του δικάζονται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου από το Ειδικό Δικαστήριο του άρθρου 86 του Συντάγματος, ακόμα και αν έχει πάψει να είναι Υπουργός.
Οι συμμέτοχοι παραπέμπονται και δικάζονται σύμφωνα με τον ίδιο νόμο.
Ποινικές πράξεις που δεν διαπράχθηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων του Υπουργού δικάζονται από τα αρμόδια δικαστήρια, σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα, τις ειδικές ποινικές διατάξεις και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Άρθρο 3 – Παραγραφή – Χρόνος Παραγραφής:
Τα αδικήματα που αναφέρονται στην παρ. 1 του άρθρου 1 υπόκεινται σε παραγραφή σύμφωνα με τα άρθρα 111 και 112 του Ποινικού Κώδικα.
Η παραγραφή αναστέλλεται, εκτός από τις περιπτώσεις του άρθρου 113 παρ. 1–3 του Ποινικού Κώδικα, και στις εξής περιπτώσεις:
(α) για τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής περιόδου κατά την οποία διαπράχθηκε το αδίκημα, και
(β) για τη διάρκεια της απόφασης…
(Η πρόταση συνεχίζεται στη σελίδα 34)
Η παράγραφος 3 του προηγούμενου άρθρου αναφέρει ότι:
«Η διαβίβαση πληροφοριών σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο δεν εμποδίζει την πρόοδο της έρευνας ή προκαταρκτικής εξέτασης σε σχέση με άλλα πρόσωπα. Σε καμία περίπτωση το πρόσωπο που διεξάγει την έρευνα δεν επιτρέπεται να αξιολογήσει τα αποδεικτικά στοιχεία που αφορούν την ενδεχόμενη ποινική ευθύνη Υπουργών».
Πρέπει να τονιστεί ότι, παρά την Αναθεώρηση της 25ης Νοεμβρίου 2019 από την ΙΘ’ Αναθεωρητική Βουλή, η οποία κατήργησε τον χρονικό περιορισμό για την άσκηση δίωξης κατά Υπουργών, ο Νόμος 3126/2003 δεν είχε τροποποιηθεί μέχρι τις 16/05/2025.
Συνεπώς, συνέχιζε να προβλέπει στην παρ. 2 του άρθρου 3 ότι:
«Η ποινική ευθύνη των Υπουργών για πράξεις που αναφέρονται στο άρθρο 1 παρ. 1 παύει με τη λήξη της δεύτερης τακτικής συνόδου της Βουλής που άρχισε μετά τη διάπραξη του αδικήματος, εφόσον μέχρι τότε η Βουλή δεν έχει αποφασίσει την άσκηση δίωξης, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου».
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 62 του Νόμου 5197/2025 (ΦΕΚ Α’ 76/16.05.2025):
«Η κατάργηση της παραγράφου 2 του άρθρου 3 του Νόμου 3126/2003 θεωρείται ότι ισχύει αναδρομικά από την έναρξη ισχύος της Αναθεώρησης της 25ης Νοεμβρίου 2019 (Α’ 187), σύμφωνα με την παράγραφο 5 του άρθρου 110 του Συντάγματος».
Γραφείο Ευρωπαίου Δημόσιου Εισαγγελέα (EPPO)
Βάσει του Κανονισμού της Βουλής των Ελλήνων (Άρθρα 22–23), η σύγκληση της Ολομέλειας γίνεται με Προεδρικό Διάταγμα, εκτός από τις περιπτώσεις που, σύμφωνα με το Σύνταγμα, η Βουλή συνεδριάζει αυτοδικαίως.
Χωρίς να θίγεται το άρθρο 181 του Κανονισμού της Βουλής και το άρθρο 40 του Συντάγματος, η Ολομέλεια της Βουλής συνέρχεται για τις ετήσιες εργασίες της αυτοδικαίως την πρώτη Δευτέρα του Οκτωβρίου. Οι εργασίες της τακτικής συνόδου τερματίζονται με προεδρικό διάταγμα το οποίο εκδίδεται μετά την ελάχιστη διάρκεια, όπως αυτή καθορίζεται από το Σύνταγμα. Κανονικά, δηλαδή, μια τακτική σύνοδος ξεκινά στις αρχές Οκτωβρίου και ολοκληρώνεται τον Ιούνιο του επόμενου έτους, όταν και η Βουλή λειτουργεί με θερινά τμήματα, στα οποία ασκείται μέρος της νομοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου.
Αυτή τη στιγμή, διανύουμε τη δεύτερη τακτική σύνοδο της παρούσας Κοινοβουλευτικής Περιόδου, η οποία ξεκίνησε μετά τις εθνικές εκλογές του Μαΐου 2023. Δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί πότε θα λήξουν οι εργασίες αυτής της συνόδου. Κατά τη γνώμη μας, η ποινική ευθύνη των πράξεων Υπουργών που αναφέρονται στο άρθρο 86 παρ. 1 του Συντάγματος, οι οποίες φέρεται να διαπράχθηκαν κατά την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο, θα μπορούσε να θεωρηθεί αποσβεσμένη, εάν η Βουλή αποφασίσει να ασκήσει ποινική δίωξη κατά Υπουργού μετά τη λήξη της δεύτερης τακτικής συνόδου.
Γραφείο Ευρωπαίου Δημόσιου Εισαγγελέα (EPPO)
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα σχετικά στοιχεία, αυτά πρέπει να διαβιβαστούν στη Βουλή των Ελλήνων ως θέμα άμεσης προτεραιότητας.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι, κατά τη διάρκεια της παρούσας έρευνας, προέκυψαν ενδείξεις για αδικήματα (i) συνέργειας σε κατάχρηση κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και (ii) ηθικής αυτουργίας στην τέλεση κατάχρησης κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης [Άρθρο 22(1) του Κανονισμού EPPO, 5(1), 4(3) και 4β της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/1371], τα οποία υπάγονται στο εθνικό δίκαιο ως:
(α) Συνεργεία σε απιστία κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τελεσθείσα από κοινού και κατ’ επανάληψη, με ζημία άνω των 120.000 ευρώ.
(β) Ηθική αυτουργία σε απιστία κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε., τελεσθείσα από κοινού και κατ’ επανάληψη, με ζημία άνω των 120.000 ευρώ.
[Άρθρα 26α, 27, 46(1), 47, 94, 98, 390(1)(β–α) του Ποινικού Κώδικα και 24(4), 26(1)(3) του Ν. 4689/2020].
Τα αδικήματα αυτά φέρεται να σχετίζονται με:
(α) Τον Μάκη Βορίδη, Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων από 09/07/2019 έως 05/01/2021
από 27/06/2023 έως 14/06/2024.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι πρέπει να εφαρμοστεί κατ’ αναλογία το Άρθρο 34(1) του Κανονισμού EPPO, καθώς η διεξαγωγή έρευνας για τα εν λόγω αδικήματα απαγορεύεται βάσει του Άρθρου 86 του Συντάγματος, που αναγνωρίζει αποκλειστική αρμοδιότητα στη Βουλή για τη διερεύνηση και δίωξη κυβερνητικών στελεχών για ποινικά αδικήματα:
ΠΡΟΤΑΣΗ: Να διαβιβαστεί ο φάκελος της υπόθεσης 1000757/2025 στην Μόνιμη Επιτροπή 10, για να παραπεμφθεί στις εθνικές αρμόδιες αρχές σύμφωνα με το Άρθρο 34(1) του Κανονισμού EPPO, όπως και η υπόθεση 1000739/2024 (Μαυρουδής Βορίδης και Ελευθέριος Αυγενάκης).
Υπογραφές:
Ευγενία Kυβέλου
Ελένη Σίσκου
Διαβάστε επίσης:
Πρώτο θέμα στο Politico το σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ και οι παραιτήσεις 4 μελών της κυβέρνησης Μητσοτάκη
