Σήμερα είναι εύκολο να αφήσουμε τον φόβο να θολώσει την κρίση μας. Η σκιά της κλιμάκωσης διαφαίνεται μεγάλη και οι πιθανές αντιδράσεις του Ιράν στην αμερικανική επίθεση στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις είναι βαθιά ανησυχητικές — από περιφερειακό σαμποτάζ έως πυρηνική πολιτική. Αλλά πίσω από την ομίχλη του πανικού, ένα πράγμα είναι σαφές: το Ιράν είναι πιο αδύναμο απ’ ό,τι φαίνεται. Και αυτή η αδυναμία, παραδόξως, είναι που κάνει αυτή τη στιγμή τόσο επικίνδυνη.
Η Ισλαμική Δημοκρατία βρίσκεται σήμερα σε ένα σταυροδρόμι ευαλωτότητας. Οι περιφερειακοί πληρεξούσιοί της – ο λεγόμενος Άξονας της Αντίστασης – έχουν υποστεί εδώ και έναν χρόνο εξουθενωτικές οπισθοδρομήσεις. Εσωτερικά, το καθεστώς αντιμετωπίζει πιέσεις από έναν ανήσυχο πληθυσμό και μια εύθραυστη οικονομία. Στρατιωτικά, η πρόσφατη αμερικανοϊσραηλινή επιχείρηση επέφερε ένα βαρύ πλήγμα στην πυρηνική του υποδομή. Το Ιράν πιθανότατα προέβλεψε αυτή την επίθεση και εκκένωσε βασικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά δεν μπορεί να κρύψει το στρατηγικό μήνυμα: η Δύση εξακολουθεί να κατέχει την κυριαρχία της κλιμάκωσης.
Ωστόσο, η αδυναμία μπορεί να είναι επικίνδυνη. Το καθεστώς αντιμετωπίζει τώρα ένα βαθύ δίλημμα. Η δυναμική ανταπόδοση κινδυνεύει να προκαλέσει ακόμη πιο σκληρά χτυπήματα. Αλλά η παθητικότητα θα πρόδιδε αδυναμία, κάτι που το καθεστώς δύσκολα μπορεί να αντέξει οικονομικά. Υπάρχουν επιλογές στο τραπέζι: η απέλαση των επιθεωρητών του ΔΟΑΕ, η απειλή του Στενού του Ορμούζ μέσω των συμμάχων του Χούθι ή η διατήρηση της πίεσης στο Ισραήλ μέσω των περιφερειακών αντιπροσώπων του. Κάθε μονοπάτι ενέχει κινδύνους όχι μόνο για το Ιράν, αλλά και για την παγκόσμια σταθερότητα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται παρασυρμένες σε μια γνώριμη δίνη. Ενώ η Ουάσινγκτον επιδιώκει μια διπλωματική επίλυση και δεν έχει καμία όρεξη για μια ακόμη εμπλοκή στη Μέση Ανατολή, ταυτόχρονα προετοιμάζεται για κλιμάκωση. Το αμερικανικό κοινό θυμάται πολύ καλά το Ιράκ και το Αφγανιστάν, και η προοπτική μιας αόριστης σύγκρουσης αναζωπυρώνει παλιές ανησυχίες. Αλλά η αποτυχία να αντιδράσει αποφασιστικά εάν το Ιράν στοχεύσει προσωπικό των ΗΠΑ θα μπορούσε να στείλει ένα επικίνδυνο μήνυμα.
Για τον Πρόεδρο Τραμπ, τα διακυβεύματα είναι επίσης πολιτικά. Η εξωτερική πολιτική σπάνια του έχει προσφέρει σαφείς νίκες. Μια επιτυχημένη προσπάθεια να περιορίσει το Ιράν χωρίς έναν ευρύτερο πόλεμο θα αποτελούσε μια σημαντική νίκη. Αλλά αν το Ιράν αρνηθεί να υποχωρήσει ή, χειρότερα, αν εξακολουθεί να διατηρεί σημαντική πυρηνική ικανότητα, η κυβέρνησή του θα μπορούσε να παρασυρθεί σε μια ακόμη παρατεταμένη αντιπαράθεση.
Εν τω μεταξύ, άλλοι παγκόσμιοι παράγοντες προσαρμόζουν τις θέσεις τους. Η Κίνα αντέδρασε με προσοχή, καταδικάζοντας την παραβίαση της ιρανικής κυριαρχίας, ενώ παράλληλα δεν παρείχε ουσιαστική υποστήριξη.
Το Πεκίνο πιθανότατα θα παραμείνει στο περιθώριο, προτρέποντας σε ηρεμία και προσφέροντας διπλωματική διαμεσολάβηση στον ΟΗΕ. Η Ευρώπη, για άλλη μια φορά, βρίσκεται σε μια οικεία κατάσταση: χαίρεται που βλέπει την πυρηνική απειλή να μειώνεται, αλλά νιώθει άβολα με τις μεθόδους. Ο διαρκής κατακερματισμός και η στρατηγική δειλία της Ε.Ε. την έχουν αφήσει ως επί το πλείστον αμέτοχη – εκτός, ίσως, από τη θέση του μελλοντικού μεσολαβητή εάν οι συνομιλίες επαναληφθούν.
Η Τουρκία, επίσης, επαναπροσδιορίζει τις ισορροπίες. Η Άγκυρα αρχικά υποστήριξε την Τεχεράνη και καταδίκασε την ισραηλινή επιθετικότητα. Αλλά τη στιγμή που οι ΗΠΑ μπήκαν στην εξίσωση, ο Πρόεδρος Ερντογάν βρέθηκε να περπατάει σε τεντωμένο σχοινί. Οι δεσμοί του με την Ουάσινγκτον και οι ευρύτερες στρατηγικές του φιλοδοξίες μπορεί τώρα να τον οδηγήσουν σε έναν ρόλο μεσολαβητή και όχι αντάρτη.
Σε αυτή την ασταθή ώρα, ο κόσμος πρέπει να αποφύγει τους λανθασμένους υπολογισμούς. Το ιρανικό καθεστώς είναι πιο πιθανό να επιτεθεί όταν αισθάνεται ότι βρίσκεται στριμωγμένο στη γωνία. Αλλά αυτό δεν πρέπει να επισκιάζει την πραγματικότητα της περιορισμένης θέσης του. Αντίθετα, θα πρέπει να ενθαρρύνει μια συντονισμένη διεθνή ώθηση για ένα διπλωματικό πλαίσιο — ένα πλαίσιο που θα αποτρέπει τον πολλαπλασιασμό των πυρηνικών όπλων, αποτρέποντας παράλληλα μια ολίσθηση σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο.
Η αποφασιστικότητα μάς έφερε σε αυτή τη στιγμή. Η αυτοσυγκράτηση πρέπει να μας καθοδηγήσει τώρα.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security (INIS), του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).
Διαβάστε επίσης:
Κόστα Ρίκα: Η εισαγγελία κατηγορεί τον πρόεδρο Ροντρίγκο Τσάβες για «παράνομη χρηματοδότηση»
Μέση Ανατολή: Συναγερμός σε γειτονικές χώρες του Ιράν που έχουν αμερικανικές βάσεις
Τουρκία: Σε επιφυλακή ο τουρκικός στρατός εξαιτίας της σύγκρουσης ΗΠΑ-Ιράν
