Ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας, διάσωση επιχειρήσεων μέσω της κρατικοποίησης τους και παραδοχή της αδυναμίας αυτορύθμισης της αγοράς – με μεγαλύτερη ταχύτητα ακόμα και από τον κορονοϊό παρατηρούμε να εξαπλώνεται η αλλαγή του πολιτικού λόγου της Ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ.
Η πραγματικότητα της πανδημίας φαίνεται να έχει πείσει ακόμα και τους φονταμενταλιστές του νεοφιλελευθερισμού για την αναγκαιότητα ενός δημοσίου συστήματος υγείας.
Τι σημαίνει αυτό; Τι σηματοδοτούν οι διθύραμβοι και τα χειροκροτήματα που ακούγονται αυτές τις ημέρες για τους λειτουργούς της δημόσιας υγείας; Τι η κατάρρευση των χρηματιστηρίων και η οφθαλμοφανή αποτυχία της αγοράς να προστατεύσει τον εαυτό της και την παγκόσμια κοινότητα από τις επιπτώσεις της πανούκλας του 21 αιώνα; Ήρθε το τέλος του νεοφιλελευθερισμού; Οι ευαγγελιστές της εμπορευματοποίησης όλων των πτυχών της ανθρώπινης ζωής, οι ιεροκύρηκες της ελεύθερης αγοράς έγιναν κράτιστες, όπως η στρίγγλα έγινε αρνάκι;
Το 2018 κυκλοφόρησε στα Αγγλικά η μάλλον καλύτερη ανάλυση του τέρατος που κυριάρχησε τον κόσμο στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ονομάζεται νεοφιλελευθερισμός. Ανατρέχοντας στο ιστορικό πλαίσιο ανάδειξής του, ο Καναδός καθηγητής στο πανεπιστήμιο Γουέλεσλι, Κουίν Σλομπόντιαν διευκρινίζει ότι ανεξάρτητα από όσα ισχυρίζονται οι υπερασπιστές του στο δημόσιο λόγο, ο νεοφιλελευθερισμός δεν απεχθάνεται το κράτος εν γένει. Απεχθάνεται το κράτος, που ασκεί πολιτική ενσωματώνοντας τις ανάγκες του κόσμου της εργασίας. Απεχθάνεται το κράτος που επηρεάζεται από τις λαϊκές μάζες η δυναμική των οποίων δύναται να θέσει την ύπαρξη και ομαλή αναπαραγωγή του καπιταλισμού υπό αμφισβήτηση.
Σκοπός του νεοφιλελευθερισμού δεν είναι απελευθέρωση της αγοράς, αλλά η δημιουργία ενός προστατευτικού προς αυτήν θεσμικού πλέγματος «προκειμένου ο Καπιταλισμός να εμβολιαστεί κατά της απειλής της Δημοκρατίας», γράφει ο Σλομπόντιαν.
Από την οπτική αυτή, η εκτίμηση ότι ο κορονοϊός σκότωσε όχι μόνο ανθρώπους αλλά και το νεοφιλελεύθερο δόγμα, είναι μάλλον πρόωρη και κοντόφθαλμη. Η στήριξη και επικρότηση του δημόσιου συστήματος υγείας από τον Μακρόν μέχρι τον Άδωνη, πιθανότατα δεν είναι προϊόν μεταμέλειας και καθυστερημένης αναγνώριση της ανθρώπινης ζωής ως υπέρτατη αξία. Αντιθέτως πρέπει να ερμηνευτεί ως επιστράτευση του κρατικού μηχανισμού και οπλοστασίου για την θωράκιση της οικονομίας και του τρόπου λειτουργίας της – και τίποτε παραπάνω. Εξάλλου, ήδη από το 2008 τα κράτη είχαν διασώσει με δημόσιο χρήμα τράπεζες και επιχειρήσεις.
Την περασμένη εβδομάδα, οι Νορβηγικές Αερογραμμές που απασχολούν περισσότερους από 11.000 εργαζόμενους, απέλυσαν το 50% του προσωπικού τους. Την Πέμπτη 12 Μαρτίου η σουηδική αλυσίδα ξενοδοχείων Scandic ενημέρωσε ότι θα προχωρήσει στην απόλυση του μισού προσωπικού που απασχολεί στη Σουηδία, ενώ στην Αυστρία των 8 εκατομμυρίων κατοίκων σε μία μόλις ημέρα 16.000 άνθρωποι δήλωσαν στις αρμόδιες αρχές πως έχουν μείνει άνεργοι. Τα μέτρα αντιμετώπισης της καταστροφής, μέχρι στιγμής περιορίζονται σε δανειακές εγγυήσεις προς τις επιχειρήσεις και εν γένει την οικονομία, χωρίς την δεσμευτική διατήρηση θέσεων εργασίας και διατήρηση μισθολογικού επιπέδου. Συγκεκριμένες εξαγγελίες για την οικονομική στήριξη των εργαζομένων, που είδαν το εισόδημά τους να εξατμίζεται από μια ημέρα στην άλλη, δεν έχουν έρθει σε γνώση μας.
Το κόστος της κρίσης του 2008 μεταφέρθηκε υπό το επιχείρημα ότι είχαν ζήσει πάνω από τις δυνατότητές τους, στους εργαζόμενους. Αυτή τη φορά, ιδιομορφία και τρόπος εξάπλωσης της παρούσας κρίσης, καθιστούν την διάσωση του υφιστάμενου, απάνθρωπου συστήματος πιο σύνθετη υπόθεση. Η πανδημία και οι συνέπειές της έχουν ταράξει συθέμελα το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και δεν θα αφήσουν το πολιτικό πεδίο ανέγγιχτο. Όλες οι κρίσεις εγκυμονούν την δυνατότητα μιας ριζικής αλλαγής παραδείγματος. Ο ιός και οι επιπτώσεις του, μακροπρόθεσμα δεν αποκλείεται να είναι θανατηφόρες για τον νεοφιλελευθερισμό, εφόσον οι προοδευτικές δυνάμεις και οι πολιτικές ηγεσίες εξασφαλίσουν ότι το κόστος της κρίσης δεν θα μετακυληθεί αποκλειστικά στις πλάτες του κόσμου της εργασίας. Ο νεοφιλελευθερισμός μπορεί να πεθάνει. Σίγουρα όμως δεν θα τον σκοτώσει ο Άδωνης.
