Θυμάμαι την ημέρα των εθνικών εκλογών όταν ενώ περίμενα στην ουρά για να ψηφίσω ένας αξιοσέβαστος κύριος μπροστά μου μου είπε με χαμηλή φωνή: «Εσείς, στρατηγός, δεν εφαρμόσατε όσα ξέρατε για την καταστολή των διαδηλώσεων και των αναρχικών».
Του απάντησα «άλλο πράγμα ο πόλεμος» κι αυτός «πόλεμο έχουμε». Προβληματίστηκα αρκετά. Έχοντας υπηρετήσει σε μονάδες τεθωρακισμένων χρόνια στον Έβρο και έχοντας διδάξει τακτική, είχα την αντίληψη ότι πρέπει να εφαρμόζεις τη μεγαλύτερη ισχύ πυρός άμεσα, αδίστακτα και με σκληρότητα για να εξοντώσεις και όχι απλώς να αποτρέψεις τον αντίπαλο.
Τι γίνεται όμως όταν έχεις να διαχειριστείς ζητήματα που έχουν σχέση με διαμαρτυρίες πολιτών για καθημερινά προβλήματα της διαβίωσής τους ή για θέματα διεύρυνσης της δημοκρατίας ή ακόμη αιτήματα τα οποία ως κεντρική εξουσία θεωρείς υπερβολικά ή αιτήματα νέων ανθρώπων που θέλουν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους; Θα ενεργήσεις όπως στον πόλεμο;
Η αντίληψη του εσωτερικού εχθρού και της απειλής από παντού κυριαρχούσε την εποχή του εμφύλιου πολέμου και γι’ αυτό βλέπουμε στρατιωτικές μονάδες σε όλο το εσωτερικό της χώρας και αστυνομικά τμήματα σε κάθε χωριό (τουλάχιστον μέχρι την αναδιοργάνωση που κάναμε).
Η σημερινή κυβέρνηση έπαιξε με την αντίληψη «έχουμε πόλεμο» για λόγους μικροπολιτικούς και τώρα βρίσκεται εγκλωβισμένη από τα ίδια της τα λόγια.
Διακήρυττε ότι θα επιλύσει με απλούς, γρήγορους και δυναμικούς τρόπους το προσφυγικό ζήτημα αλλά και τα προβλήματα στα πανεπιστήμια, τα προβλήματα ασφάλειας και πρόσφατα εισήλθε και σε άλλους τομείς όπως το κάπνισμα σε κλειστούς, ακόμη και δημόσιους χώρους ή η ενδοοικογενειακή βία.
Άρχισαν όμως να φαίνονται τα προβλήματα στην υλοποίηση. Η λογική του «οδοστρωτήρα», η έλλειψη προτεραιοτήτων και η εμμονή στους επικοινωνιακούς στόχους οδηγούν σταδιακά σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Εκεί που στη Μόρια πριν από τις εκλογές υπήρχαν 5.000 πρόσφυγες, τώρα φτάνουν τις 12.000. Κι αυτό επειδή η κυβέρνηση αδράνησε το καλοκαίρι και θέλησε να δείξει σκληρή στάση. Αναγκάζεται τώρα, αφού δημιούργησε υπερσυσσώρευση στα νησιά και διαμαρτυρίες των κατοίκων, να μεταφέρει μαζικά πρόσφυγες στην ηπειρωτική χώρα και να πυροδοτεί αντιδράσεις από τους ίδιους ανθρώπους που μέχρι χθες χρησιμοποιούσε για να υποσκάψει την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Παράλληλα βέβαια τροφοδοτεί ακροδεξιά ρεύματα αδιαφορώντας για τις μελλοντικές επιπτώσεις. Η κακή μεταχείριση των προσφύγων μπορεί να ριζοσπαστικοποιήσει κάποιους (όσοι υπηρετήσαμε στο Πολύκαστρο ξέρουμε τι σημαίνει να μένεις καταχείμωνο σε σκηνή στη Ν. Καβάλα, ένα πρόχειρο αεροδρόμιο της μετεμφυλιακής εποχής).
Η αντεγκληματική πολιτική έχει υποχωρήσει γιατί παρά την πίεση για πολλές προσαγωγές, η προτεραιότητα είναι στην καταστολή και όχι στο κοινό έγκλημα. Είναι στα Εξάρχεια και όχι στο Ζεφύρι. Οι εκτιμήσεις δε της αστυνομίας δείχνουν αυξητική τάση για το κοινό έγκλημα το β΄ εξάμηνο του 2019. Οι υπερβολές με το κλείσιμο του κέντρου της Αθήνας για μεγάλο διάστημα κατά την επίσκεψη του Κινέζου προέδρου δείχνουν ότι η κυβέρνηση ενδιαφέρεται να προκαλέσει φόβο και όχι να προστατέψει.
Η εισβολή των ΜΑΤ στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο, όπου πράγματι υπήρχαν προβλήματα με την προστασία αλλοδαπών μικροπωλητών, προκάλεσε σε μία ώρα τη διαμαρτυρία 3.000 φοιτητών. Εχει σημασία λύνοντας ένα μικρό πρόβλημα να μην προκαλείς ένα μεγάλο. Ο έλεγχος 300 νεαρών παιδιών σε κλαμπ με τρόπο που ταιριάζει σε αιχμαλώτους στη Βαγδάτη μόνο αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσει.
Η ταύτιση των φοιτητών που διαμαρτύρονται με μπαχαλάκηδες και τρομοκράτες από ορισμένα κατευθυνόμενα κανάλια δεν είναι μόνο συκοφαντία αλλά οδηγεί σε «ταύτιση» και στο δικαστήριο και στον δρόμο.
Όταν η πολιτική ηγεσία δεν βάζει όρια, αρχίζουν οι εκτροπές από τους ίδιους τους φύλακες του νόμου.
Η προτεραιότητα στην υπερβολική καταστολή αποδυναμώνει την αντεγκληματική δράση και μπορεί να οδηγήσει μη συνειδητοποιημένα άτομα στην τρομοκρατία.
Η «μηδενική ανοχή» είναι μύθος, ιδιαίτερα όταν αφορά τις κοινωνικές διαμαρτυρίες.
Η δημοκρατία θέλει σύνεση, διάλογο, χρόνο και κοινωνική αποδοχή, δεν είναι πόλεμος με στόχο την εξόντωση του αντιπάλου.
Και να θυμηθούμε επ’ ευκαιρία ότι οι καθοδηγητικές αρχές και τα κριτήρια δράσης σύμφωνα με τον Μοντεσκιέ είναι η τιμή σε μια μοναρχία, η αρετή σε μια δημοκρατία και ο φόβος σε μια τυραννία.
*O Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός, υποστράτηγος ε.α.