Όταν ο Τουλούζ Λοτρέκ ζωγράφιζε τις ξέφρενες νύχτες του Παρισιού της Μπελ Επόκ δεν είχε σίγουρα φανταστεί ότι έπειτα από λίγα χρόνια η ισπανική γρίπη θα άφηνε πίσω της εκατομμύρια νεκρούς σε όλο τον κόσμο ούτε ότι έναν αιώνα μετά θα κλεινόμασταν στα σπίτια μας στην προσπάθεια να περιορίσουμε την εξάπλωση του ιού που προήλθε από μια νυχτερίδα η οποία μόλυνε έναν παγκολίνο.
Αναζητήσαμε αυτές τις μέρες της καραντίνας και των φριχτών ειδήσεων λίγη ομορφιά και εικόνες ανθρώπινης επαφής μέσα από το έργο του στον ιστότοπο https://www.toulouse-lautrec-foundation.org/ (όπου μπορεί κανείς να δει online 735 πίνακές του) συνειδητοποιώντας ότι η κοινωνική ζωή και η τέχνη δεν θα είναι ποτέ ξανά όπως τις ξέραμε μέχρι πριν από λίγες μέρες.
Το όνομά του Ανρί ντε Τουλούζ Λοτρέκ συνδέθηκε με τις γυναίκες των καμπαρέ και όλα όσα κρύβονταν πίσω από την έξαλλη ζωή των τελών του 19ου αιώνα, ενώ μαζί με τον Σεζάν, τον βαν Γκογκ και τον Γκογκέν, υπήρξε από τους σημαντικότερους εκφραστές της μετα-ιμπρεσιονιστικής εποχής. Εκτός από σημαντικός ζωγράφος, χαράκτης, εικονογράφος και σχεδιαστής, θεωρείται ο άνθρωπος που επέβαλλε την αισθητική της αφίσας. Στα έργα του απεικονίζει τον κόσμο της εποχής του με ειλικρίνεια, χιούμορ, αλλά και βαθιά αγάπη και κατανόηση.
Η αιμομιξία και η προβληματική ανάπτυξη
Γεννήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 1864 στο Αλμπί της νότιας Γαλλίας από μια παλιά οικογένεια ξεπεσμένων πλέον ευγενών, που έλαμψε την περίοδο των Σταυροφοριών. Οι γονείς του, ο κόμης Αλφόνσο και η κόμισσα Αντέλ ντε Τουλούζ-Λοτρέκ ήταν πρώτα ξαδέρφια, πράγμα διόλου ασυνήθιστο για τις οικογένειες της τάξης τους. Θεωρείται ότι ο νανισμός του Ανρί, που στην ενήλικη ζωή του δεν ξεπέρασε το 1,5 μέτρο ύψους, οφειλόταν σε αυτή την αιμομιξία. Η προβληματική του ανάπτυξη, η οποία επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο από ένα ατύχημα που είχε σε ηλικία 13 ετών, του κόστισε την κοινωνικότητά του. Σύντομα στράφηκε στον εαυτό του και στη ζωγραφική, μια δραστηριότητα που ποτέ δεν ενέκριναν οι, κατά τα άλλα αρκετά εκκεντρικοί και ανοιχτόμυαλοι, γονείς του. Ο θάνατος του μόλις ενός έτους αδελφού του, το 1867, επίσπευσε το διαζύγιο των γονιών του, οι οποίοι ασφυκτιούσαν ήδη στο γάμο τους, με αποτέλεσμα ο μικρός Ανρί να περάσει ένα μεγάλο μέρος της παιδικής του ηλικίας με την νταντά του.
Το 1882 έγινε δεκτός στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Πέντε χρόνια μετά άνοιξε δικό του εργαστήριο στη Μονμάρτρη. Ήταν η εποχή που η περιοχή αποκτούσε φήμη με τα καμπαρέ, όπου σύχναζε. Το στέκι του ήταν ο Μαύρος Γάτος, μέχρι το 1889, οπότε ένας επιχειρηματίας σκέφτηκε να ανοίξει ένα νυχτερινό κέντρο στην περιοχή και τον επέλεξε για να φτιάξει τις αφίσες της διαφήμισης. Το καμπαρέ ήταν το περίφημο Μουλέν Ρουζ. Αυτή η δουλειά έμελλε να τον κάνει διάσημο σε όλο το Παρίσι αρχικά και αργότερα σε ολόκληρο τον κόσμο.
Οι ξέφρενες νύχτες του Μουλέν Ρουζ
Από την ημέρα των εγκαινίων του Μουλέν Ρουζ ο Τουλούζ-Λοτρέκ είχε πάντα το δικό του τραπέζι. Φίλες του ήταν οι δεκάδες χορεύτριες του καν-καν με τα μάλλον άκομψα αν και ευφάνταστα παρατσούκλια όπως «Νανά η ακρίδα», «Γωγώ το στουπί», «Νινί το αέρινο βήμα». Αυτές οι γυναίκες, αλλά και οι γυναίκες γενικότερα, όλων των ηλικιών και των τάξεων, είναι τα πρόσωπα που τον ενέπνευσαν. Τα έργα του θεωρούνται χαρακτηριστικά της έντονης περιόδου των τελών του 19ου αιώνα, που περιγράφεται συνήθως με τον όρο «fin de siècle». Γνώριζε καλά το έργο των ιμπρεσιονιστών και ο πρώτος του πίνακας («Το τσίρκο Φερνάντο», 1888) θύμιζε από μορφική άποψη τον Μανέ, τον Ντεγκά και τον διάσημο την εποχή εκείνη σχεδιαστή αφισών Ζιλ Σερέ.
Η περίοδος που σύχναζε στο Μουλέν Ρουζ ήταν ιδιαιτέρως δημιουργική και ενδιαφέρουσα. Μεταξύ άλλων γνώρισε τον Ρενουάρ, τον Μανέ, τον Σεζάν, τον Ντεγκά και έγινε φίλος με τον βαν Γκογκ. Τα ξέφρενα γλέντια και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ όμως σύντομα άφησαν το στίγμα τους στην ήδη εύθραυστη υγεία του, η οποία κλονίστηκε στη συνέχεια από τη σύφιλη. Κατά τη διάρκεια των ετών 1897-1898 η κατάσταση του συνεχώς χειροτέρευε. Το σώμα του παρέλυσε σταδιακά και δεν μπορούσε να περπατήσει ούτε καν να καταπιεί.
Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1901, σε ηλικία 37 ετών, άφησε την τελευταία του πνοή στην αγκαλιά της μητέρας του, έχοντας ήδη προσφέρει ένα μεγάλο έργο 600 πινάκων, 330 λιθογραφιών, 30 αφισών και χιλιάδων σχεδίων. Μετά το θάνατό του, η μητέρα του χρηματοδότησε τη δημιουργία μουσείου στη γενέτειρά του.
