Μετά την ανακοίνωση του Τζο Μπάιντεν για την απόσυρση των αμερικανικών και συμμαχικών στρατευμάτων, το Αφγανιστάν κυλά προς μια κλιμάκωση της σύγκρουσης που ήδη σιγοβράζει. Η επίσπευση της ημερομηνίας αποχώρησης από τις 11 Σεπτεμβρίου στα μέσα Ιουλίου αυξάνει την αγωνία για το άμεσο μέλλον χώρας.
Στις 8 Μαΐου, μια βόμβα στην πόλη Χαζάρα σκότωσε 80 άτομα και τραυμάτισε άλλα 150, κυρίως μαθήτριες. Μια εβδομάδα αργότερα, άλλη μια βομβιστική επίθεση σκότωσε 12 πιστούς σε τέμενος στην Καμπούλ, μια ενέργεια που αψήφησε την εκεχειρία για την μουσουλμανική εορτή Έιντ-αλ-Φιτρ. Αυτά όμως τα περιστατικά είναι η κορυφή του παγόβουνου. Απαρατήρητες περνούν από το διεθνή Τύπο οι όλο και αυξανόμενες δολοφονίες δημόσιων λειτουργών, ακτιβιστών, και δημοσιογράφων, κυρίως γυναικών. Όλα αυτά συνθέτουν μια ζοφερή εικόνα για το μέλλον της χώρας.
Ο αντίκτυπος της αποχώρησης
Παρά τα εκατοντάδες εκατομμύρια που δαπανήθηκαν σε ανθρωπιστική βοήθεια, εκπαίδευση αστυνομικού και στρατιωτικού προσωπικού, καθώς και εκτεταμένη νατοϊκή παρουσία για σχεδόν είκοσι χρόνια, η αφγανική κυβέρνηση είναι ακόμα σε δεινή στρατηγική θέση: τα περισσότερα εδάφη στην αφγανική ύπαιθρο κατέχονται από τους Ταλιμπάν, ενώ το Ισλαμικό Κράτος ρίχνει λάδι στην φωτιά, διαπράττοντας φατριαστικές ωμότητες. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα σενάριο κατά το οποίο η αποχώρηση των αμερικανών δεν θα πυροδοτήσει μια ανοιχτή σύγκρουση στη χώρα. Στην χειρότερη περίπτωση, θα ξεκινούσε ένας αιματηρός εμφύλιος όπως εκείνος που έφερε τους Ταλιμπάν στην εξουσία, μετά την αποχώρηση των Σοβιετικών το 1989.
Η συμφωνία ΗΠΑ-Ταλιμπάν
Τον Φεβρουάριο του 2020, η διοίκηση Τραμπ ήρθε σε συμφωνία με τους Ταλιμπάν: από τη μια πλευρά, οι Ταλιμπάν δεν θα χτυπούσαν τα αμερικανικά στρατεύματα και τα αστικά κέντρα. Από την άλλη, οι αμερικανοί θα σταματούσαν τις αεροπορικές επιθέσεις εναντίον τους. Μόλις αποτραβηχτούν τα στρατεύματα, η Καμπούλ δεν θα μπορεί να σηκώσει αρκετά αεροπλάνα για να αναχαιτίσει την επέλαση των Ταλιμπάν στις πόλεις, τις οποίες ήδη έχουν αρχίσει και περικυκλώνουν. Επίσης, παρά τις διαβεβαιώσεις των ΗΠΑ για διατήρηση δυνάμεων ικανών για αεροπορικά χτυπήματα, η εγγύτερη βάση τους είναι στον Περσικό Κόλπο, γεγονός που επιμηκύνει το χρόνο αντίδρασης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι αφγανικές πόλεις θα είναι ανοιχτές σε μεγάλης κλίμακας επιθέσεις από τους Ταλιμπάν.
Εξάρτηση από τις χορηγίες
Η Ουάσινγκτον έχει δαπανήσει $144 δις σε αναπτυξιακή βοήθεια στο Αφγανιστάν μέχρι το τέλος του 2020. Τα χρήματα αυτά κατευθύνθηκαν σε περιουσιακά στοιχεία τα οποία είτε δεν είναι σε χρήση ή απλώς εγκαταλείφθηκαν. Το Αφγανιστάν, με ανύπαρκτη δημοσιονομική πολιτική, εξακολουθεί να είναι μια από τις πιο εξαρτημένες χώρες από ξένες επιχορηγήσεις. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η επιχορηγήσεις κάλυπταν το 80% των δημοσίων δαπανών το 2018. Ωστόσο, οι τελευταίες υποσχέσεις βοήθειας είναι πλέον μικρότερες από το παρελθόν, ενώ συνδέονται με ρήτρες σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την πρόοδο στις ειρηνευτικές συνομιλίες, πράγμα που τις κάνει αμφίβολες. Κατά συνέπεια, η έλλειψη κονδυλίων για ζωτικούς τομείς όπως η υγεία, η παιδεία αλλά και η αστυνομία και ο στρατός θα καταφέρει σημαντικό πλήγμα στην αξιοπιστία και την νομιμοποίηση της κυβέρνησης.
Οι Ταλιμπάν έχουν το πάνω χέρι
Όπως αναφέρθηκε, οι Ταλιμπάν κατέχουν μια εξαιρετικά ευνοϊκή θέση απέναντι στην Καμπούλ: ελέγχουν την ύπαιθρο, έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί στη μάχη ακόμη και όταν οι ένοπλες δυνάμεις του Αφγανιστάν απολάμβαναν την άμεση υποστήριξη από το ΝΑΤΟ, και το πιο σημαντικό είναι ότι δεν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τίποτα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να διασφαλίσουν τον πολυπόθητο στόχο της απόσυρσης του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, το πλεονέκτημά τους θα αυξηθεί στο στρατηγικό, μετα-ΝΑΤΟ, πλαίσιο, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένα κίνητρο για να κάνουν πολιτικές παραχωρήσεις αυτή τη στιγμή. Έτσι, ενώ δεν θα λείπουν κατά καιρούς οι διαβεβαιώσεις από την ηγεσία των Ταλιμπάν για σεβασμό της δημοκρατίας ή των δικαιωμάτων των γυναικών, αυτές οι δεσμεύσεις παραμένουν ασαφείς και κατάλληλες για εγκατάλειψη τη στιγμή που το ΝΑΤΟ τελικά θα αποχωρήσει από την αφγανική σκακιέρα μια για πάντα.