Η «Πόλη» της Λούλας Αναγνωστάκη που έκανε πρεμιέρα πριν λίγες ημέρες στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σε σκηνοθεσία Ένκε Φεζολλάρι είναι ένα έργο που η Βάνα Πεφάνη το γνωρίζει καλά. Είναι κατά κάποιον τρόπο συνδεδεμένο μαζί της από το Θέατρο Τέχνης και τα πρώτα της πατήματα πάνω στη σκηνή. Έκτοτε, ίσως, πολλά έχουν αλλάξει, όχι όμως το πάθος της και ο τρόπος που αγγίζει τους ρόλους της. Κάποτε μου είχαν πει πως η Βάνα Πεφάνη δεν ερμηνεύει, γίνεται ο ρόλος, μεταμορφώνεται και έπειτα επιστρέφει. Αν τα περισσότερα κορίτσια θέλουν να παίξουν την «Ιουλιέτα» μεγαλώνοντας ανακαλύπτουν την «Ελισάβετ», ίσως γιατί όπως πολύ σωστά επισημαίνει και η ίδια η ηθοποιός «Η Ελισάβετ είναι κομμάτι κάθε γυναίκας που ζει η έζησε στην Ελλάδα».
Τι είναι αυτό που εξωθεί τους κατοίκους της «Πόλης» σε φαντασιώσεις και παιχνίδια θανάτου;
Η απόγνωση και η μοναξιά. Η ουσιαστική ανάγκη να ανακαλύψουν και να αποκαλύψουν τους εαυτούς τους ξανά και ξανά, σε μια προσπάθεια να συνυπάρξουν και να υπάρξουν σ΄ αυτόν τον κόσμο που δεν τους εμπεριέχει. Θύματα και θύτες ταυτόχρονα σε παιχνίδια πολέμου, ρισκάρουν και οδηγούν τους εαυτούς τους στα άκρα για να νιώθουν ζωντανοί.
Οι ήρωες της Αναγνωστάκη βρίσκονται διαρκώς ανάμεσα σε δυο κόσμους. Σε αυτόν που φαίνεται και εκείνον που επιθυμούν. Αμφισβητούν, υποκύπτουν αλλά συνεχίζουν να επιμένουν. Δικαιώνονται ποτέ;
Πώς να δικαιωθούν σ ένα κόσμο γεμάτο διαψεύσεις και ματαιώσεις; Σ αυτό το εξοντωτικό παιχνίδι του είναι και του φαίνεσθαι, δεν υπάρχουν νικητές και νικημένοι, δεν τους περιμένει κάποιο βραβείο, ούτε καν αυτό της δικαίωσης. Η επιμονή τους παρέχει το απαραίτητο οξυγόνο, την αδρεναλίνη της στιγμής, την δυνατότητα να επιβιώσουν μια μέρα ακόμη.
Στα έργα της η συγγραφέας διαπραγματεύεται μια κοινωνική-πολιτική ρευστότητα που μοιάζει τρομακτικά οικεία. Τότε, ξέσπασε σε μια δικτατορία. Τώρα, ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν;
Πανδημία, πόλεμος, οικονομική, περιβαλλοντική και ανθρωπιστική κρίση. Αυτά βιώνει ο πλανήτης τα τελευταία χρόνια. Όλα όσα θεωρούσαμε δεδομένα και αποτελούν κομμάτι μιας αλυσίδας που εξασφαλίζει το παρόν και το μέλλον μας απειλούνται. Αποτέλεσμα ο φόβος. Οι συνέπειες όσων ζούμε είναι τόσο χαοτικές, ώστε είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε προβλέψεις. Μια μικρή αλλαγή στα δεδομένα ή τις αποφάσεις μπορεί να προκαλέσει μια τεράστια αλλαγή στα αποτελέσματα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο κόσμος όπως τον γνωρίζαμε στις αρχές του 2020 αποτελεί πλέον παρελθόν και η έννοια της «κανονικότητας» πρέπει να αναπροσαρμοστεί σε νέα δεδομένα.
Υπάρχουν στιγμές που νιώθετε την μοναξιά και το εσωτερικό τραύμα της ηρωίδας;
Την Ελισάβετ την συνάντησα στους δρόμους της Αθήνας στην διάρκεια του εγκλεισμού. Την είδα στα πρόσωπα των ανθρώπων με μάσκες. Την φωτογράφησα έξω από δικαστήρια. Την κατανοώ όταν φοβάμαι. Την δικαιολογώ όταν οργίζομαι. Η Ελισάβετ είναι κομμάτι κάθε γυναίκας που ζει η έζησε στην Ελλάδα.
Στο σήμερα και στην δική μας πόλη. Τι σας αρέσει και τι σας πληγώνει;
Μου άρεσε πάντα η ζωντάνια της, η κινητικότητα και η πολυμορφία. Με πληγώνει η ρατσιστική βία, η αδιαφορία για την καθαριότητα, η απρόβλεπτη στάθμευση, η έλλειψη πράσινων σημείων. Τα τελευταία χρόνια με πληγώνει επίσης η απουσία του χαμόγελου στους ανθρώπους και η απούσα ευγένεια.
Υπάρχει τρόπος να τη σώσουμε αυτή την πόλη και κάθε πόλη που μας πνίγει, κόντρα στην εξουσία;
Με σωστή εκπαίδευση, με εκστρατείες κινητοποίησης, με αλλαγή τρόπου συμπεριφοράς. Πρέπει να μάθουμε να κατανοούμε ότι η πολυμορφία και η διαφορετικότητα εμπλουτίζει τις κοινωνίες μας. Πρέπει νομίζω τελικά, να μάθουμε να ενεργούμε τοπικά και να σκεφτόμαστε παγκόσμια.
Κλείνοντας, πείτε μου κάτι όμορφο που θέλετε να έρθει
Λύσεις για έναν βιώσιμο κόσμο και ανοιχτά μυαλά για να τις ενστερνιστούμε και να τις ακολουθήσουμε.