Ο έρωτας είναι αστροπελέκι, μπόρεσε να αποφανθεί ο Χούλιο Κορτάσαρ. Πράγματι στο «Κουτσό» (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Opera), ένα από τα πιο μεθυσμένα από έρωτα μυθιστορήματα όλων των εποχών, τα πράγματα λέγονται με τ’ όνομά τους: «Οι μυρωδιές, οι ορφικοί ύμνοι, οι μόσχοι με τη μία και με την άλλη έννοια […] Εδώ αρχίζει να μυρίζει εσύ. Τι παράξενο, αλήθεια, να μην μπορεί μια γυναίκα να μυρίσει τον εαυτό της όπως τη μυρίζει ο άνδρας. Εδώ ακριβώς. Μην κουνιέσαι, άσε με. Μυρίζεις βασιλικό πολτό, μυρίζεις μέλι σε καπνοσακούλα, μυρίζεις φύκια κι ας είναι κλισέ αυτό που σου λέω» (σ. 665). Ο έρωτας είναι το οσφραντικό άνοιγμα στον Αλλο, στο Εσύ. Ο έρωτας είναι η διαλεκτική της κατάρρευσης ενός (πρώην) Εγώ και της ανασυγκρότησής του σε ένα (νέο) Εγώ.
Μια δεκαετία πριν, επίσης στο Παρίσι, την πόλη που εκθειάζεται στο έργο του Αργεντινού, ένας εικοσάχρονος ιδιοφυής δολιοφθορέας των άκαμπτων βεβαιοτήτων έριξε το δικό του αστροπελέκι: «Ο έρωτας δεν αξίζει παρά μόνο σε μια προεπαναστατική περίοδο» (Γκι Ντεμπόρ, «Προλεγόμενα σε κάθε μελλοντικό κινηματογράφο»), εγκαινιάζοντας μιαν εποχή ερωτικών επαναστάσεων και επαναστατικών ερώτων.
Κάθε 14η Φεβρουαρίου λέμε ότι εορτάζουμε τον έρωτα, σύμφωνοι. Και ξέρουμε ότι συγγραφείς και φιλόσοφοι, ποιητές και εικαστικοί, τραγουδοποιοί και σκηνοθέτες άλλο δεν κάνουν ουσιαστικά από το να καταπιάνονται με τα δύο μεγάλα αλληλοσπαρασσόμενα θέματα: τον έρωτα και τον θάνατο. Ολη η τέχνη και η σκέψη είναι το «τραγούδι που ξεγελάει τον χρόνο», η μελωδική κραυγή της υπέρβασης του θανάτου μέσα από την ερωτική κατάφαση στη ζωή. Ο Κώστας Αξελός το λέει ξεκάθαρα και απλά στο κορυφαίο του έργο: «Με κάθε καινούργιο έρωτα διηγούμαστε ξανά και ξαναπλάθουμε τη ζωή μας» («Το παιχνίδι του κόσμου», μτφρ. Κατερίνα Δασκαλάκη, εκδ. Εστία, σ. 94), ενώ, πιστός στο κέλευσμα του Αρθούρου Ρεμπώ που ήθελε παθιασμένα να επινοήσουμε εκ νέου τον έρωτα, ο φιλόσοφος θα επενδύσει στη φιλία, τη συντροφικότητα, τη συνεννόηση, την τρυφερότητα, θεωρώντας τες δυνάμεις που δεν αντιμάχονται το φλογερό ερωτικό πάθος αλλά, απεναντίας, το αναζωπυρώνουν.
Ιδίως σε εποχές αντιερωτικές ή ψευτοερωτικές, σε εποχές που φοβούνται τις ανατρεπτικές πτυχές του έρωτα και τις καταγγέλλουν ως ολέθριες, είναι επιτακτικό να στοχαστούμε τον έρωτα, να τον προσδιορίσουμε και πάλι, όχι αυτοσχεδιάζοντας επιπόλαια, όχι υποκλινόμενοι σε τεχνοκολόρ νεοκυνικά ψευτοπρότυπα, αλλά ανοίγοντας τις θύρες στους λεγόμενους μεγάλους ερωτικούς.
Ο Ε.Χ. Γονατάς αισθανόταν ότι τα πάντα είναι κήπος, ο έρωτας είναι κήπος και ο κήπος θέλει πότισμα. Ο Μαγιακόφσκι φρόντισε να μας προειδοποιήσει με τα σοφά τελευταία του λόγια: «Η βάρκα του έρωτα τσακίστηκε στις ξέρες της καθημερινής ζωής» κι είναι καλό και αναγκαίο να είσαι «μεγάλος τιμονιέρης» όταν ερωτεύεσαι. Και βέβαια να είσαι ισχυρός γνώστης της γεωγραφίας και της ψυχογεωγραφίας της καθημερινής ζωής για να μη συντρίψεις τον έρωτα μες στη σκυθρωπή πλευρά των πραγμάτων. Ο Έρως είναι πλους πλησίστιος και πλούτος πλησμονής της δοτικότητας προς τον Αλλο. Είναι η δεξίωση του Αλλου.
Ο νεαρός Εγελος, στοχαζόμενος για τον έρωτα και την αγάπη, δείχνει πώς γίνεται να παραμείνει κανείς υπερμοντέρνα επίκαιρος όταν η ισχύς της διάνοιάς του εκλαμβάνει τον έρωτα ως την άρση του «χωριστού εαυτού», ως το πεδίο όπου δύο άνθρωποι γίνονται ένας και αισθάνονται, μολοντούτο, ζωντανή τη μοναδικότητά τους. «Στην αγάπη εξακολουθεί να παραμένει το χωριστό» γράφει το 1797, «αλλά όχι πια ως χωριστό, παρά ως Ενιαίο· και το ζωντανό αισθάνεται το ζωντανό» («Τι είναι διαλεκτική», μτφρ. Δημήτρης Τζωρτζόπουλος, εκδ. Ηριδανός).
Πολλά θα ειπωθούν, όπως κάθε 14η Φεβρουαρίου πια, αλλά ας υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας και στο αγαπημένο μας ταίρι ότι ο Έρως είναι το αντίθετο από τα λόγια του αέρος, είναι εμπράγματο δίκαιο, είναι παλλόμενη μεμβράνη και συντάραξη επί το έργον. Η ραθυμία χωράει στον έρωτα μόνο όταν είναι κοινή, μοιρασμένη ανάμεσα στους ερωτευμένους, και έρχεται ύστερα από της κλινοπάλης τα εξαντλητικά σμιξίματα. Ο ράθυμος στον έρωτα τιμωρείται με περιφρόνηση (τουλάχιστον). Έρως και αλήθεια πάνε χέρι χέρι: τα ψεύδη δεν έχουν θέση στου έρωτα το κονάκι. Η αλήθεια είναι σέξι. Η αλήθεια είναι η κηροζίνη του έρωτα. Χωρίς αλήθεια ο έρωτας δεν είναι παρά η γριά που έπεσε από το τσεκούρι του Ρασκόλνικοφ. Χωρίς αλήθεια ο έρωτας είναι ένας ελεεινός στραβοκάνης τοκογλύφος. Χωρίς αλήθεια ο έρωτας είναι καταδικασμένος σε θλιβερό μαρασμό.
Face Control
Μας χωρίζουν χρονικά τέσσερις δεκαετίες, αλλά συνομιλούμε εδώ και τέσσερις μήνες σαν συνομήλικοι, κάτι που θεωρώ ένα από τα θελκτικά προσόντα του φίλου Θανάση Πάνου, που γεννήθηκε στο Μαρούσι, μεγάλωσε στην Κόρινθο, σπούδασε στη Θεσσαλονίκη και γράφει για βιβλία και μουσική στην Αθήνα, δημοσιεύει στο λίαν εκλεκτό μηναίο περιοδικό «Χάρτης» (hartismag.gr), ενώ συνθέτει ήδη την πρώτη του ποιητική συλλογή, την οποία αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και από την οποία σπεύδω να παραθέσω: «Ολη μου η ποίηση/ είναι μια συνεχής αναζήτηση/ της υπομονής./ Οπως οι βάρδιες/ στο κατάστρωμα/ την πιο σκοτεινή νύχτα του χρόνου/ έτσι και τα πρωινά/ με ήλιο ή χωρίς/ στον έρωτα/ πληρώνουμε ακριβά/ για ένα ψίχουλο/ στο παρά πέντε/ της αποσυναρμολόγησης/ και ζούμε γι’ αυτόν/ ανέκαθεν/ νεκροί».
