Μεταβλητότερος Μήστρας

Σε ένα χαρακτικό του Γιόχαν Βίλχελμ Μπάουρ (1607-40) απεικονίζεται ο Ερυσίχθων ο Θεσσαλός να πουλά την κόρη του Μήστρα. Ο Γερμανός καλλιτέχνης, εμπνευσμένος από τον αρχαιοελληνικό μύθο, φιλοτέχνησε μια σκηνή αγοραπωλησίας σε έναν εξωτερικό χώρο, σε ένα κενό από ζωή τοπίο. Ο μύθος του Ερυσίχθονος, όπως τον αποτυπώνει ο Καλλίμαχος στον ύμνο του προς τη θεά Δήμητρα, παρουσιάζει έναν άνθρωπο εγωιστή, υπερόπτη, αδίστακτο και κυρίως ασεβή. Μια μέρα ο Ερυσίχθων αποφάσισε να χτίσει ένα παλάτι σε ένα μέρος όπου υπήρχε ένα δασάκι αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα. Εδωσε εντολή στους δούλους του να κόψουν όλα τα δέντρα. Ανάμεσα στα δέντρα ήταν και μια όμορφη λεύκα, στη σκιά της οποίας ξαπόσταιναν τα μεσημέρια οι νύμφες. Με το πρώτο χτύπημα του τσεκουριού στον κορμό του δέντρου η θεά αναστατώθηκε και παρουσιάστηκε μεταμορφωμένη στην ιέρεια Νικίππη, παρακαλώντας τον Ερυσίχθονα να σταματήσει την καταστροφή του δάσους. Αυτός αρνήθηκε και η θεά κάλεσε την Πείνα να τον επισκεφτεί, ώστε να τιμωρήσει τον βέβηλο βασιλιά. Η ακόρεστη πείνα τον οδηγούσε να καταναλώνει ό,τι έβρισκε μπροστά του χωρίς να μπορεί να ικανοποιήσει τον εαυτό του. Εφτασε στο σημείο να πουλά οτιδήποτε διέθετε ώστε να αγοράζει φαγητό, αλλά η αδηφαγία του ήταν τόσο μεγάλη που τελικά μην έχοντας άλλη λύση αποφάσισε να πουλήσει την κόρη του.

Η Μήστρα μην μπορώντας να βοηθήσει τον πατέρα της ζήτησε την παρέμβαση του παππού της, Ποσειδώνα. Ο Ποσειδώνας, βλέποντας τα φρικτά αποτελέσματα του αδηφάγου Ερυσίχθονα, χάρισε στη Μήστρα τη δυνατότητα να μεταμορφώνεται σε όποιο ζώο επιθυμούσε ώστε να αποφεύγει τη δουλεία. Ετσι, κάθε φορά που ο πατέρας της την πουλούσε εκείνη μεταμορφωνόταν σε κάποιο ζώο και επέστρεφε κοντά του.

Αυτή η πρακτική συνεχίστηκε μέχρι τον θάνατο του Ερυσίχθονος, ο οποίος κάποια στιγμή έφτασε σε τέτοια επίπεδα αδηφαγίας που άρχισε να τρώει τις ίδιες του τις σάρκες.

Ο μύθος του Ερυσίχθονος είναι μια διδακτική παραβολή για την ασέβεια που δείχνει ο άνθρωπος στο περιβάλλον διαταράσσοντας την ισορροπία της φύσης. Είναι επίσης μια παραβολή για την αδηφαγία του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος στο όνομα του κέρδους αδιαφορεί για τις ηθικές αξίες και τις αρχές που δομούν έναν πολιτισμό. Θα μπορούσε, τέλος, να διδάσκει τις αυτοκαταστροφικές διαστάσεις που μπορεί να πάρουν η πλεονεξία και οι ασεβείς ενέργειες που υπονομεύουν το μέλλον των επόμενων γενεών. Ο Ερυσίχθων είναι ο ασεβής άνθρωπος, είναι ο ασεβής πρωθυπουργός, η ασεβής κυβέρνηση, η ασεβής κοινωνία, που η αδηφαγία τούς οδηγεί να ξεπουλούν τα πάντα, να ενεργούν ανήθικα, απερίσκεπτα και καταστροφικά. Είναι η τελευταία ένδειξη της πτώσης του ανθρώπου.

Η ευσέβεια και η ευλάβεια διαθέτουν καθολικό χαρακτήρα, τουλάχιστον στα ζητήματα που αφορούν τη ζωή αλλά και τον βίο του κάθε υποκειμένου μέσα σε μια πολιτισμένη κοινωνία. Οι ασεβείς άνθρωποι που διαχειρίζονται μια πολιτική κοινωνία κρίνονται όχι τόσο από την ενσυναίσθηση –την οποία σαφώς και δεν διαθέτουν– αλλά κυρίως από τον σεβασμό που δείχνουν προς το αντικείμενο που έχουν κληθεί να υπηρετήσουν. Η σημερινή κυβέρνηση απεχθάνεται καθετί που «υπηρετεί» και εχθρεύεται καθετί που θεμελιώνει το δημόσιο συμφέρον και εξασφαλίζει την κοινωνική ευημερία. Το αποδεικνύει άλλωστε ο μεταβλητότερος Μήστρας ασεβής πρωθυπουργός, ο οποίος αντί να δώσει εξηγήσεις και να λογοδοτήσει στην κοινωνία για πράξεις ή παραλείψεις της κυβέρνησής του, αποφασίζει κάθε φορά να αποδράσει ώστε να αποφύγει την ευθύνη, αλλάζοντας όχι όψη… αλλά ήπειρο.