Αρχαιολόγοι καταγγέλλουν ότι ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO αντιμετωπίζεται από τον Δήμο και το Υπουργείο Πολιτισμού ως τουριστικό προϊόν και μάλιστα χωρίς διαβούλευση με τους επιστήμονες και με κίνδυνο τις αναθέσεις σε ιδιώτες και εργολάβους.
Χωρίς διαβούλευση και συζήτηση με το επιστημονικό προσωπικό, σχεδόν εν κρυπτώ, προχωρούν τα σχέδια του Υπουργείο Πολιτισμού για τη Ρόδο. Η Προγραμματική Σύμβαση Πολιτιστικής Ανάπτυξης για την υλοποίηση του έργου «Προστασία και Ανάδειξη της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου» υπογράφεται αύριο, Παρασκευή, σύμφωνα με δημοσιεύματα τοπικών ΜΜΕ. Η Προγραμματική Σύμβαση, αρχικής δεκαετούς διάρκειας, είναι τετραμερής και θα υπογραφεί από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, τον Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου Γιώργο Χατζημάρκο, τον Δήμαρχο Ρόδου Αντώνη Καμπουράκη και την Πρόεδρο του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων Νικολέτα Διβάρη-Βαλάκου. Φορέας χρηματοδότησης του έργου είναι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού δια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ο Δήμος Ρόδου και ο Οργανισμός Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ). Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στο ποσό των 53.196.244,30 €.
Η συζήτηση για τη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου – που έχει τεράστια ανάγκη από υποδομές – έχει ξεκινήσει αρκετά χρόνια πριν. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή τη στιγμή διαφαίνεται ένα τεράστιο χάσμα αντίληψης ανάμεσα στη δημοτική αρχή του νησιού και στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Ένα μνημειακό σύνολο δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ούτε ως ξενοδοχείο, ούτε ως τουριστικό προϊόν. Αρχαιολόγοι του νησιού εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες στο Documento για τους όρους της σύμβασης και για έργα τα οποία ενδέχεται να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα της περιοχής. Η προγραμματική σύμβαση προχώρησε με μεγάλη μυστικοπάθεια. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι θα ανοίξει ο δρόμος για εύκολες αναθέσεις σε ιδιώτες και εργολάβους -εις βάρος των αρχαιολογικών χώρων- από τη στιγμή που οι σχεδιασμοί προχωρούν χωρίς ενημέρωση, πρόταση και μελέτη. Γιατί τα έργα δρομολογούνται απευθείας από τη Λίνα Μενδώνη και την προϊσταμένη της ΕΦΑ Δωδεκανήσου χωρίς να είναι ενήμερο το επιστημονικό προσωπικό;
Σπατάλη δημοσίου χρήματος με «έξυπνες» λύσεις
Υπάρχει φόβος ότι η προγραμματική σύμβαση δεν θα εξυπηρετήσει την ουσιαστική ανάδειξη, της περιοχής, αλλά ότι θα επιχειρήσει να μετατρέψει τη μεσαιωνική πόλη σε μία αντιαισθητική «Disneyland», μόνο για τουρίστες. Διαχρονικά, έχουν γίνει πολλές φορές προσπάθειες από την τοπική αυτοδιοίκηση στη Ρόδο προκειμένου να τοποθετηθεί εισιτήριο στην είσοδο της μεσαιωνικής πόλης. Αυτό το σκεπτικό δεν ταιριάζει με τη λογική της αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ούτε με ζωντανούς και δημόσιους χώρους. «Διαχρονικά η τοπική αυτοδιοίκηση – λιγότερο ή περισσότερο – επιζητούσε να έχει οικονομικό όφελος από την αξιοποίηση του μνημείου», λένε αρχαιολόγοι στο Documento. Η πόλη έχει πραγματική ανάγκη υποδομών για τον φωτισμό, για τις υπογειοποιήσεις δικτύων, για ουσιαστικές παρεμβάσεις σε κτίρια με φθορές. Το πνεύμα της προγραμματικής σύμβασης είναι σημαντικό να κινείται σε αυτή την κατεύθυνση και όχι να αναλώνεται στην «έξυπνη» τεχνολογία και στα παγκάκια, σε προτάσεις για θεματικά πάρκα, για την αγορά drone για την ασφάλεια (με κόστος 1.000.000 ευρώ!), για «Garden Park Theater», δηλαδή σε πρωτοβουλίες που αποτελούν σπατάλη δημόσιου χρήματος.
Ανησυχία πάντως προκαλούν και τα δημοσιεύματα για την επικείμενη τουριστική αξιοποίηση των ακινήτων του πρώην Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων (ΟΔΑΠ). Υπάρχει φημολογία για επένδυση στους κήπους του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου – δεν προβλέπεται στην προγραμματική σύμβαση – που θα συνδυαστεί με τη δημιουργία πολυτελούς εστιατορίου στο μεσαιωνικό κτήριο του πρώην ξυλουργείου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Οι εργαζόμενοι θεωρούν απαραίτητη την πρόσληψη συντηρητών, εργατοτεχνιτών και αρχαιολόγων για τη συστηματική και επιστημονική τεκμηρίωση των αρχαιολογικών ευρημάτων και όχι την εκ νέου υποτίμηση του έργου της Υπηρεσίας. Η σύμβαση προβλέπει παρεμβάσεις στις περιμετρικές οχυρώσεις, αποκατάσταση του οθωμανικού αρχοντικού Χασάν Μπέη, του τεμένους Ρετζέπ πασά και του ιστορικού νεκροταφείου Μουράτ Ρεΐς, ανάδειξη και διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου των Αρχαίων Νεωρίων και των Μεσαιωνικών Κήπων του παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου και δημιουργία υπαίθριας γλυπτοθήκης στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου και στην Αρχαία Ακρόπολη της Ρόδου. Επιπλέον, τη διαμόρφωση υπαίθριου μουσείου στον Μώλο των Μύλων του Μεσαιωνικού Λιμανιού της πόλης της Ρόδου, επισκεψιμότητα και προβολή του Φρουρίου του Αγίου Νικολάου, μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του Καταλανικού Αρχοντικού στην οδό Σιμίου, ανάδειξη επιθαλάσσιων οχυρώσεων από τον πύργο Νaillac, έως τον Μώλο των Μύλων και ψηφιοποίηση των καταλόγων των επιστημονικών συγγραμμάτων της Βιβλιοθήκης και του παλαιού και νεότερου υλικού του Φωτογραφικού Αρχείου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Σε κάθε περίπτωση βρισκόμαστε στο ίδιο έργο θεατές. Όλα ξεκινούν από τη στάση του Υπουργείου Πολιτισμού. Η αδιαφορία της πολιτικής ηγεσίας για τις απόψεις και τις τεκμηριωμένες θέσεις αρχαιολόγων, ειδικών επιστημόνων και πανεπιστημιακών διεθνώς κύρους, το «κομμάτιασμα« και οι μετακινήσεις αρχαίων μνημείων, ο ακρωτηριασμός της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αλλά για η απόσπαση των πέντε μεγάλων Μουσείων από τον κορμό της, έχουν καθορίσει τη στρατηγική του Υπουργείου Πολιτισμού. Η Λίνα Μενδώνη υπογράφει προγραμματικές δεσμεύσεις σε προεκλογική περίοδο για έργα τα οποία δεν θα προχωρήσουν άμεσα, ωστόσο θα δεσμεύσουν τις επόμενες κυβερνήσεις με συγκεκριμένους όρους. Το ίδιο συνέβη και με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο παράτυπος διαγωνισμός προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων στην κοινότητα των αρχαιολόγων και των αρχιτεκτόνων, ωστόσο η κυβέρνηση μετέτρεψε σε προεκλογικό «πανηγύρι» την παρουσίαση του για να εξυπηρετήσει τους δικούς της σχεδιασμούς.
