Τι κάναμε τη νύχτα που έφυγε ο Παύλος; Πέρασαν κιόλας 10 χρόνια. Οι περισσότεροι βρισκόμασταν βυθισμένοι στην καθημερινότητα. Ρουτίνα.
Το εύληπτο βιβλίο του Ξενοφώντα Κοντιάδη «Η νύχτα που έφυγε ο Παύλος» μας βοηθά να ανασυγκροτήσουμε στη μνήμη μας εκείνη τη βραδιά, εκείνη την περίοδο που πολλά ήταν ρουτίνα. Χρησιμοποιώντας ντοκουμέντα και μαρτυρίες που παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο για την εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής ξεδιπλώνει γλαφυρά και παραστατικά όλο το φονικό σύμπαν δράσης της νεοναζιστικής οργάνωσης. Τρέχει μπρος και πίσω στον χρόνο της Τρίτης 17 προς Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου 2013. Ευφυώς κάνει και μια τομή στον χρόνο, προβάλλοντας το αντικαθρέφτισμα του παρακράτους στη δολοφονία Λαμπράκη τον Μάιο του 1963 στο σκιώδες παρακράτος των αρχών της δεκαετίας του 2010, πέντε δεκαετίες μετά.
Τι άλλαξε από τότε; Ο αναγνώστης ορίζει τον χρόνο και τη διαδρομή μέσα στις δεκαετίες.
* «Εγώ το έκανα, μη με πειράξετε, μην πείτε κάτι σε κανέναν, είμαι δικός σας». Αυτό είπε ο δολοφόνος Ρουπακιάς στον αστυνομικό που οδηγούσε το περιπολικό της Άμεσης Δράσης, το οποίο του είχε κλείσει τον δρόμο διαφυγής. Μπορεί να χαρακτηριστεί τύχη που η συνείδηση του αστυνομικού δεν είχε ναρκωθεί από τον κυνισμό, όπως σχολιάζει εύστοχα ο Ξεν. Κοντιάδης. Θα μπορούσε η ιστορία να είχε γραφτεί διαφορετικά με αιτία «μαχαιρώθηκαν για το ποδόσφαιρο». Βαριά σκιά είχε ρίξει τότε η Χρυσή Αυγή στα σώματα ασφαλείας βάσει της ανάλυσης των εκλογικών αποτελεσμάτων στα ειδικά τμήματα που ψήφισαν οι ένστολοι στην Αθήνα. Μάλιστα δεκαετίες πριν τα ΜΑΤ επιχειρούσαν έχοντας στο πλάι τους χρυσαυγίτες, ενώ δεν ήταν μεμονωμένα τα περιστατικά και στιγμιότυπα που συνομιλούσαν σαν φιλαράκια.
«Εκείνη τη στιγμή που ο δολοφόνος ήταν στον Παύλο, όπως έβλεπα εγώ τον Παύλο, οι αστυνομικοί ήταν λίγο πιο δίπλα. Την ώρα εκείνη όχι, δεν είδα να πλησιάζουν τον δολοφόνο και τον Παύλο». Έτσι περιγράφεται τη βραδιά που έφυγε ο Παύλος, όπως το απόγευμα που σκότωσαν τον Γρηγόρη Λαμπράκη, και το αντιληφθήκαμε πρόσφατα την άγρια νύχτα του περασμένου Ιουνίου, όταν το λιμενικό παρατηρούσε να βυθίζεται το ψαροκάικο ανοιχτά της Πύλου ρουφώντας στην άβυσσο πάνω από 500 ψυχές.
* Πιο δυνατή περιγραφή της κοινοτοπίας του κακού δεν υπάρχει στο βιβλίο πέρα από την κατάθεση της αδελφής του Ρουπακιά. «Ο αδερφός σαν προσωπικότητα ήταν ήρεμος άνθρωπος, δεν ήτανε των εντάσεων, συζητήσιμος, οικογενειάρχης. […] απορία εκείνης της στιγμής ήταν ότι ένα παιδί, όταν κλέβει το γλυκό απ’ το ψυγείο, είναι να την κάνει, να πάει στο δωμάτιό του. “Εσύ γιατί κάθισες”». Αναφέρει μάλιστα ως γρατσουνιές τα χτυπήματα με το μαχαίρι που ήταν επαγγελματικά, ενώ ο δολοφόνος αποστρεφόταν το αίμα αλλά η αγέλη των χρυσαυγιτών άνοιξε τον κλοιό για να περάσει ο «χασάπης» και να αποτελειώσει το σφάγιο. «Ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Η ναζιστική οργάνωση τον μετέτρεψε σε θηρίο» εξηγεί ο συγγραφέας.
* Ο Κ. Γεωργούσης γύρισε μια σπουδαστική ταινία, το μισάωρο ντοκιμαντέρ «The cleaners», στον Άγιο Παντελεήμονα. Καταγράφει τραμπουκισμούς, ύβρεις προς μετανάστες, ένα πελώριο «΄Εξω οι ξένοι» στην πλατεία κι έναν κάτοικο της περιοχής, τον οποίο ακολουθούσε με την κάμερα, ο οποίος, συνέχισε ο σκηνοθέτης, «πιθανολογώ ότι είχε κάποιες υπερεξουσίες στην πλατεία, να το πω έτσι, που απ’ ό,τι κατάλαβα πήγαζαν από την ένταξή του στη Χρυσή Αυγή».
Όταν συνελήφθη η ιεραρχία της ΧΑ, έπεσε το νομικό σύνθημα ότι δεν είναι εγκληματική οργάνωση διότι δεν υπάρχει το οικονομικό κίνητρο. Ένας άλλος μάρτυρας κατηγορίας, ο οποίος είχε ενταχθεί στη ΧΑ, περιγράφει μια χαρακτηριστική σκηνή στις γειτονιές του Πειραιά: «Έπαιρναν την προμήθειά τους, έπαιρναν τη μίζα τους από κάποιος αλλοδαπούς». Σε δεύτερο χρόνο, βρέθηκαν ωφελημένοι κι άλλοι, δείχνοντας άλλη μία πλευρά της στήριξης που είχαν οι νεοναζί σε μια φτωχογειτονιά. Οι «ξένοι» που έβρισκαν απάγκιο στα χαμηλά ενοίκια των παλιών πολυκατοικιών έφυγαν για να γλιτώσουν. Μια ματιά σε αγγελίες και στην κίνηση της βραχυχρόνιας μίσθωσης στην περιοχή τώρα και ανακαλύπτει κανείς ότι τα ισόγεια άλλαξαν χρήση και περιμένουν πλέον τους πελάτες-τουρίστες.
* Επιπλέον, η αναφορά Κοντιάδη στη δολοφονία του Σαχζάτ Λουκμάν στα Πετράλωνα πριν από δέκα χρόνια έχει ανατριχιαστικές ομοιότητες με τη δολοφονία του επίσης Πακιστανού μετανάστη Σιράζ Σαφτάρ τα ξημερώματα της 12ης του περασμένου Αυγούστου ενώ πήγαινε στη δουλειά του στη λαϊκή αγορά του Περισσού.
* Διαβάζοντας το βιβλίο εντοπίζονται επίσης πολλές ομοιότητες στη δράση των ταγμάτων εφόδου και στις «πολιτοφυλακές» του Έβρου· στο νεύμα που έκαναν οι χρυσαυγίτες στις αστυνομικές δυνάμεις σαν αυτόκλητα «όργανα ασφαλείας» και οι εκπρόσωποι του νόμου υπάκουαν, όπως και στην απαγωγή μεταναστών εν μέσω των καταστροφικών πυρκαγιών στην Αλεξανδρούπολη. Στην ανεξέλεγκτη δράση εναντίον των μικροπωλητών και στην αυθαίρετη παρουσία οικισμού στις παρόχθιες περιοχές του δέλτα του Έβρου.
* Η απαξίωση στην ανθρώπινη ζωή που έδειξε ο Καζάκος το 1999, τα ασύλληπτου μίσους πογκρόμ σε Ελλάδα και Κύπρο τελευταία, αντικατοπτρίζονται στη στάση των μελών του πληρώματος του πλοίου «Blue Horizon»: έριξαν εν ψυχρώ από τον καταπέλτη τον Αντώνη Καργιώτη επειδή ήταν «σκούρος». Χάθηκε ο ηθικός κώδικας των ναυτικών «άνθρωπος στη θάλασσα» μέσα σε τρεις μήνες φέτος, και στο λιμάνι του Πειραιά και στην Πύλο.
Η νύχτα είναι ακόμη μεγάλη και πολύ σκοτεινή και το φίδι είναι ξάγρυπνο. Ο Ξεν. Κοντιάδης με το βιβλίο του δεν κουράζεται να μας το υπενθυμίζει χτυπώντας συναγερμό στη δημοκρατία. Ειδικά σε εποχές όπως η σημερινή που η άγρια φτωχοποίηση συνήθως γεννά φασιστικά τέρατα.
Info
Ξενοφών Κοντιάδης
«Η νύχτα που έφυγε ο Παύλος»
Εκδόσεις Τόπος
ISBN: 978-960-499-381-9
Σελίδες: 256
Τιμή: €14,40
