Η Χαριτίνη Ξύδη αγαπάει τις ανθρώπινες ιστορίες και τα λαϊκά τραγούδια. «Δεν εμπιστεύομαι τους ανθρώπους που δεν έχουν ερωτευθεί, μισήσει, αγαπήσει, που δεν έχουν κάνει απολογισμούς, με τα τραγούδια του ιερουργού Άκη Πάνου» γράφει στην ποιητική της συλλογή «Λαϊκά και μπλουζ», της οποίας αποτελεί συνέχεια εκείνη με τον τίτλο «Λιτλ Μπόι» (και οι δύο κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μετρονόμος).
Έχει σπουδάσει ιστορία και αρχαιολογία. Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε με το μυθιστόρημα «C-Minor-Ένα Αιρετικό Ρομάντζο» (Ιωλκός 2005). Τρία ποιήματά της, τα οποία εμπεριέχονται στη συλλογή «Τα όνειρα καπνίζουν» διακρίθηκαν με έπαινο από την Ένωση Συγγραφέων Λογοτεχνών Ευρώπης, στο Η΄ Φεστιβάλ Ποίησης Θεσσαλονίκης τον Δεκέμβριο του 2007.
Τον ίδιο χρόνο, τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών για τη νουβέλα «Η Ίρμα των δαιμονίων» (ανέκδοτο). Τον Ιανουάριο του 2008 διακρίθηκε με Α΄ έπαινο από την Ένωση Συγγραφέων Λογοτεχνών Ευρώπης, στο 9ο Πανελλήνιο Φεστιβάλ Ποίησης Θεσσαλονίκης. Με αφορμή τις δύο πρόσφατες ποιητικές της συλλογές απαντά στο Ερωτηματολόγιο του Docville.
Πού γεννηθήκατε και πού μεγαλώσατε;
Γεννήθηκα στον Βόλο και μεγάλωσα στον Αλμυρό Μαγνησίας, μέχρι τα 17 που έφυγα για σπουδές. Έκτοτε, δεν επέστρεψα ποτέ, παρά μόνο για ολιγοήμερες διακοπές, κάθε χρόνο.
Όταν ακούτε τη λέξη σπίτι τι σας έρχεται στο μυαλό;
Μόνο το σπίτι μου, το πατρικό μου, εννοώ. Ο κήπος του, οι τριανταφυλλιές και οι γαρδένιες του πατέρα μου, τα εσπεριδοειδή, τα οπωροφόρα του, το γρασίδι, η σκιά της φοινικιάς, το ποδήλατό μου.
Μια ανάμνηση από τα παιδικά σας χρόνια.
Μια διαρκής νοσταλγική ανάκληση στο μυαλό μου είναι το ατέλειωτο παιχνίδι της μεγάλης μας παρέας, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, στα χωράφια με τα ολόχρυσα στάχια, το κυνήγι της πεταλούδας με απόχες, και το Υδραγωγείο του Αϊδινίου, (το χωριό της μητέρας μου), κοντά στις Φυλακές Ανηλίκων Κασσαβετείας (εκεί βρίσκονται μέχρι σήμερα). Μια που αναφέρθηκα σε αυτό, μία ακόμα επίμονη ανάμνηση, η οποία μου προκαλεί αντικρουόμενα συναισθήματα, είναι και ο εκκλησιασμός των κρατουμένων, κάθε Κυριακή, με πανομοιότυπες γκρίζες στολές και χειροπέδες. Οι δεσμοφύλακες τους τοποθετούσαν στη σειρά, τον έναν πίσω από τον άλλον, στο επάνω, διαχωρισμένο, μέρος του ναού, σ’ έναν εξώστη, όπου βρισκόταν ο γυναικωνίτης.
Πότε ήταν η πρώτη φορά που βυθιστήκατε σε ένα βιβλίο;
Πήγαινα στη Β’ ή Γ’ Δημοτικού -δεν μπορώ να θυμηθώ-, ήταν πρωί Πρωτοχρονιάς και χιόνιζε ασταμάτητα. Κάτω από το μαξιλάρι μου (δώρο των γονιών μου) βρήκα τον Όλιβερ Τουίστ του Καρόλου Ντίκενς. Με συγκλόνισε η ατμόσφαιρα, η ορφάνια, η περιπλάνηση, ο αγώνας και η δίψα του για τη ζωή, η αξιοπρέπεια, η καλοσύνη και η εντιμότητα του ήρωα, παρά τα δεινά και τις καταστροφές. Αυτό το βιβλίο, θα έλεγα ότι αποτέλεσε για μένα, και τη μετέπειτα ζωή και τις επιλογές μου, έναν οδηγό κι έναν πολύτιμο φάρο. Η προσωπικότητα του ήρωα, που δεν παραιτείται, που μάχεται, και στο τέλος βγαίνει νικητής, άρα δικαιώνονται όλα τα παραπάνω. Με συνεπήρε τόσο που ξενύχτησα δύο συνεχόμενα βράδια για να το ολοκληρώσω. Τον ίδιο χρόνο διάβασα και της Μεγάλες Προσδοκίες του ιδίου, καθώς και τους Άθλιους του Βίκτωρος Ουγκώ.
Ποιος ήταν ο άνθρωπος που σας μύησε στο διάβασμα;
Ο πατέρας μου και η μητέρα μου. Ήταν οι γονείς μου, που μου δώριζαν, πάντοτε, σε κάθε ευκαιρία, βιβλία, από τότε που έμαθα ανάγνωση. (Να πω, σε αυτό το σημείο, ότι γνώριζα ανάγνωση, πριν ακόμα πάω στο σχολείο.) Όχι μόνο λογοτεχνικά, όλων των ειδών τα βιβλία. Και εκείνους, τους θυμάμαι πάντοτε μ’ ένα βιβλίο στο χέρι.
Τι σας ώθησε στη συγγραφή;
Δεν ξέρω. Πιθανώς, τα «δεσμά» μιας συντηρητικής επαρχίας. Ίσως όχι. Μπορεί κάτι βαθύτερο, υπαρξιακό, άλυτο ακόμα, μη ανιχνεύσιμο, ανεπαρκώς διερευνημένο… Πάλι, δεν ξέρω.
Η συγγραφή είναι τρόπος ζωής;
Είναι και τρόπος ζωής, αλλά έτσι όπως τον αντιλαμβάνεται ο καθένας εξ όσων συγγράφουν. Θα μιλήσω για μένα. Είναι περισσότερο μια εκ των νευραλγικών λειτουργιών της ζωής. Κάτι που μοιάζει πολύ με την ανάσα.
Η ζωή του συγγραφέα είναι μοναχική;
Όχι απαραίτητα. Ούτε πάντοτε. Κάποτε είναι μοναχική, άλλοτε «αναχωρητική» η στάση, ή η φάση που διέρχεται, κάποτε όχι. Ωστόσο, η ζωή ενός συγγραφέα, δεν μπορεί να είναι είτε το ένα είτε το άλλο. Θέλω να πω, με άλλα λόγια, κρίνοντας εξ ιδίων περισσότερο, πως μπορεί να είναι περίπου ό,τι και των υπολοίπων ανθρώπων που δεν είναι συγγραφείς. Εν κατακλείδι, όμως, δεν μπορεί, σίγουρα, να είναι μόνο και μόνιμα «κοσμική», με την τρέχουσα έννοια της λέξης.
Υπάρχουν ιδανικές συνθήκες για τη συγγραφή ενός βιβλίου;
Για ορισμένους, ναι. Υπάρχει και η «κατασκευή», η επινόηση, των ιδανικών συνθηκών για να γράψεις, έτσι ώστε να αισθάνεσαι εσύ όμορφα, μέσα σε αυτές. Για παράδειγμα, έχω παρατηρήσει πως γράφω με μεγαλύτερη ευδαιμονία, όταν διαμορφώνω τον περιβάλλοντα χώρο του γραφείου μου κάπως «κινηματογραφικά»: ημίφως, σκιές, ένα ποτήρι κρασί, νύχτα, χαμηλοφώνως λαϊκά στο ραδιόφωνο, ανοιχτές μπαλκονόπορτες (το καλοκαίρι), βόμβος της Αττικής Οδού, τριζόνια. Το μεγαλύτερο επίτευγμα, πάντως, είναι να δημιουργήσεις κάτι δυνατό και βαθύ έξω ή πέρα από κάθε ιδανική ή μη συνθήκη.
Ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που σκεφτήκατε όταν ολοκληρώσατε το «Λιτλ Μπόι»;
Ο Νάνος Βαλαωρίτης. Ίσως επειδή το ομότιτλο ποίημα του αφιερώνεται. Και επειδή μου λείπει αβάσταχτα, ορισμένες φορές.
Είχατε ποτέ φόβο έκθεσης;
Δεν θα το χαρακτήριζα «φόβο». Έχω, ακόμα και τώρα, μια αγωνία, σε σχέση με την έκθεση και την υπερέκθεση, αλλά όχι για λόγους προσωπικούς. Περισσότερο, επειδή, σύμφωνα με την πείρα μου και τις στατιστικές, αυξάνεται ο φθόνος των ανθρώπων προς εκείνους που εκτίθενται.
Συγγραφικό μπλοκάρισμα. Σας έχει τύχει;
Ναι, μου έχει συμβεί. Πέρασαν τέσσερις μήνες μέχρι να ξαναγράψω. Τότε, φοβήθηκα λίγο αλλά το ξεπέρασα, σκεπτόμενη, με κάποια συμπάθεια για τον εαυτό μου, ομολογώ, ότι, αν είμαι αληθινή λογοτέχνις, αυτό θα αποδειχθεί συν τω χρόνω από τη διαδρομή μου, και δεν θα έχει σημασία πόσο «σύντομη» θα είναι αυτή, αρκεί να είναι πυκνή, περιεκτική, ουσιαστική, ιδιαίτερη και «καθαρή».
Ποιοι συγγραφείς έχουν «γράψει» μέσα σας;
Πολλοί, αλλά θα αναφερθώ σ’ εκείνους που με χάραξαν. Τους λατρεύω για τα σημάδια που μου άφησαν, για την οδύνη που μου δώρισαν, για τους δρόμους που μου έδειξαν και επειδή με έπεισαν για την αδιάσειστη κουβέντα του T. S. Eliot «Σκοπός της λογοτεχνίας είναι να μετατρέπει το αίμα σε μελάνι». Η Ντυράς, ο Μπέκετ, ο Έλιοτ, ο Γιώργος Ιωάννου, ο Ν. Γ. Πεντζίκης, ο Μίλτος Σαχτούρης και ο Νίκος Καρούζος.
Το ποτήρι είναι μισοάδειο ή μισογεμάτο;
Το δικό μου ποτήρι είναι ραγισμένο. Συνεπώς, όποτε -σε κόντρα ρόλο- το γεμίζω, μοιραία συμβαίνει διαρροή.
Αύριο είναι μια καλύτερη μέρα;
Κανένα αύριο δεν το έχει αποδείξει αυτό, μέχρι σήμερα.
Βασίζεστε στην καλοσύνη των ξένων;
Οπωσδήποτε, ναι. Γιατί την έχω εισπράξει και είναι συγκλονιστική. Τους είμαι ισοβίως ευγνώμων.
Η κόλαση είναι οι άλλοι;
Μέχρι το 2017, όχι μόνο δεν το πίστευα, αλλά το χρέωνα σε αδύναμες προσωπικότητες και «οκνηρές», που αρνούνταν να παλέψουν και ν’ αγωνιστούν για οτιδήποτε. Όμως, ναι, η κόλαση μπορεί να είναι οι άλλοι, κάποτε, δηλαδή, σε κάποιες περιπτώσεις. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι η κόλαση είναι πάντοτε και μόνο οι άλλοι. Γιατί αυτού του είδους τα άλλοθι είναι συντριπτικά επικίνδυνα για την αναδοχή των δικών μας ευθυνών, σε σχέση με το βίο και την πορεία μας.
Ποιο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης εκτιμάτε ιδιαιτέρως;
Την αξιοπρέπεια.
Ποιο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης σας απωθεί;
Η μικροπρέπεια.
Τι ρόλο παίζει η φιλία στη ζωή σας;
Ύψιστο και ανεκτίμητο. Οι σταθεροί φίλοι μου είναι η οικογένεια που επιλέγω και γι’ αυτό πάντοτε τους περιβάλλω με αγάπη και τρυφερότητα, τους στέκομαι και τους τιμώ.
Είναι σημαντικός για εσάς ο έρωτας;
Από τα πιο σημαντικά γεγονότα του βίου μου. Γιατί με θέτει σε τροχιά, εγρήγορσης, κινδύνου, διεκδίκησης και πάθους, καταστάσεις τις οποίες λατρεύω και αποθεώνω. Πάνω από όλα γιατί η απόλυτη ένωση με μια άλλη ύπαρξη είναι, από μόνη της, ένα θαυματουργό ελιξίριο της ψυχής, του πνεύματος και του σώματος. Άλλωστε, όπως έγραψε ο Σοφοκλής στην Αντιγόνη: «έρως ανίκατε μάχαν», και επειδή, σύμφωνα με τον Βιργίλιο: «Omnia vincit amor», δηλαδή «ο έρως νικάει τα πάντα».
Τι είναι ευτυχία για εσάς;
Να μπορώ να επικοινωνώ βαθιά με τους ανθρώπους, να μοιράζομαι, να μπορώ να ερωτεύομαι σφοδρά και να μ’ ερωτεύονται το ίδιο. Συγχωρήστε με που πάλι θα επικαλεστώ το λόγο αρχαίου φιλοσόφου μας, και συγκεκριμένα του Πλάτωνα, ο οποίος υπογράμμιζε ότι «η μεγαλύτερη ευτυχία που δίνεται από τους θεούς στους θνητούς είναι αυτή η μανία, ο έρωτας».
Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο;
Είμαι πεπεισμένη γι’ αυτό. Σίγουρα μπορεί, λοιπόν, αρκεί να μην είναι επιφανειακή και εγωπαθής, αλλά να έχει «οικουμενικά» και πανανθρώπινα χαρακτηριστικά.
Πώς σκέφτεστε τον εαυτό σας σε δέκα χρόνια;
Δεν επιθυμώ να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση. Μου δημιουργεί το άγχος που αποστρέφομαι.
Είστε ικανοποιημένη με όσα έχετε καταφέρει μέχρι σήμερα;
Σε αδρές γραμμές, ναι. Όμως, σε δυο-τρία πράγματα θα μπορούσα να τα είχα καταφέρει καλύτερα, σκέφτομαι τώρα. Αναλαμβάνω την ευθύνη. Μου ανήκει αποκλειστικά. Αυτά, δεν έχουν να κάνουν με τη λογοτεχνία, ούτε έχουν σχέση με τις επιλογές μου, σε καμία περίπτωση. Είναι θέματα επιμονής και προσπάθειας. Εννοώ, κατά το παρελθόν, υπήρξα ελαφρώς φυγόπονη. Σήμερα, βρίσκομαι στον αντίποδα αυτού. Ίσως για να επανορθώσω. Ας πούμε πως επιλέγω να πιστεύω ότι έχω ακόμα χρόνο να αγωνιστώ γι’ αυτά έτσι ώστε να τα αποκαταστήσω.
Info
Οι ποιητικές συλλογές «Λαϊκά και μπλουζ» και «Λιτλ Μπόι» της Χαριτίνης Ξύδη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μετρονόμος.
